بسم الله الرحمن الرحیم
سلسله جلسات کرسی تلاوت قرآن
با موضوع دعا در قرآن
جلسه بیست و پنجم (پایانی) – ۱۴۰۲/۰۱/۳۱
دعای طلب فرزند
خدای تعالی توفیق داد و فرصتش را فراهم کرد که در این روزهای نورانی ماه مبارک رمضان در خدمت کتاب مجیدش باشیم؛ و از آیات این مجموعه نورانی بهره بگیریم و به‌اندازه وسع و فرصتی که در اختیار بود نکاتی راجع به دعا در قرآن کریم مطرح کنیم.
نوبت اول عرض کردم به اینکه یک بخشی از دعا در قرآن راجع به معارف دعا است و بخشی آداب دعا و بخشی خود دعاهاست و دعاها مجموعه‌ای از دعاهای آخرتی و دنیایی است که دعاهای دنیایی هم آثار آخرتی دارد.
امروز راجع به یکی دیگر از دعاهای قرآنی صحبت می‌کنیم که دعا برای فرزند دار شدن است که دعای دنیایی است ولی اثرات آخرتی دارد؛ که آیه ۸۹ سوره مبارکه انبیا است. بعضی از جوان‌ها می‌گویند دعا کنید برای ازدواج کردن ما؛ این هم همان است وقتی شما برای بچه دعا می‌کنید اول مقدماتش را فراهم می‌کند.
این آیه شریفه آیه فرزند دار شدن است؛ «وَزَکَرِیَّا إِذْ نَادَى رَبَّهُ رَبِّ لَا تَذَرْنِی فَرْدًا وَأَنْتَ خَیْرُ الْوَارِثِینَ» زکریا پروردگارش را ندا داد که پروردگارا من را تنها و بی‌فرزند قرار نده که تو بهترین وارثان هستی.
باید برای فرزند دار شدن دعا کرد و باید از خدا فرزند صالح خواست
در قرآن کریم راجع به مال و فرزند آیات متعددی داریم. گاهی فرزند و مال به‌عنوان زینت آمده، گاهی به‌عنوان نعمت خدادادی آمده، در بعضی از آیات وعده شده که اگر فلان کار را بکنید مال و فرزند بیشتری گیر شما می‌آید. در بعضی از آیات آمده که انبیای الهی از خدای تعالی درخواست فرزند کردند یا وقتی خدای تعالی فرزند به آن‌ها داد خیلی خوشحالی کردند.
روایاتی هم که راجع به فرزند و فرزندآوری هست. مثلاً بعضی‌ها اولاد پسر می‌خواهند در روایت دارد که اگر پسر خواستی از خدا بخواه؛ اما اگر اولاد صالح خواستی معلوم نیست پسر بدهد یا دختر؛ کما اینکه حضرت مریم را خدای تعالی به مادرش داد و مادرش فکر می‌کرد که پسر بشود. گفت او را خادم مسجد می‌کنم بعد که دید دختر است تعجب کرد.
حضرت زکریا که طلب فرزند کرده، سه سوره از سوره‌های قران داستان زندگی او را بیان می‌کند. یکی سوره آل‌عمران است آیه ۳۷ تا ۳۹، سوره مریم است آیه اول تا هفتم و همین آیه ۸۹ سوره انبیا که اینجا هم درخواست فرزند کرده است. حضرت زکریا درخواست فرزند کرد و خدای تعالی هم به او حضرت یحیی را داد. او فرزندی را می‌خواست که وارث خاندان یعقوب باشد. پس ما در اینجا می‌فهمیم که باید برای فرزند دار شدن دعا کرد و باید فرزند صالح از خدا خواست.
آیاتی هم هست که می‌فرماید فرزند انسان‌های مؤمن به آن‌ها در بهشت ملحق می‌شوند. خود شما اهل ایمان باشید، فرزندان مؤمن شما به شما می‌پیوندند.
نماز و توسل برای فرزند‌دار شدن
در روایتی از امام صادق علیه‌السلام هست که حضرت فرمودند: کسی که فرزند می‌خواهد دو رکعت نماز بخواند بعد از نماز جمعه و رکوع و سجودش را کامل و طولانی انجام بدهد؛ بعد بگوید: «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمَا سَأَلَکَ بِهِ زَکَرِیَّا إِذْ قَالَ رَبِّ لا تَذَرْنِی فَرْداً وَ أَنْتَ خَیْرُ الْوارِثِینَ اللَّهُمَّ هَبْ لِی ذُرِّیَّهً طَیِّبَهً إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعاءِ» خدایا من از تو درخواست می‌کنم درخواستی که حضرت زکریا کرد که پروردگار من مرا تنها مگذار و تو بهترین وارثانی. خدایا به من نسل پاکی ببخش که تو شنوای دعا هستی.
در یک روایتی است که ریان بن شبیب نقل می‌کند از امام رضا علیه‌السلام که روز اول ماه محرم بود؛ حضرت سؤال کرد که ریان روزه هستی؟ عرض کردم: نیستم. حضرت فرمودند این روزی است که زکریا دعا کرد و از پروردگارش درخواست کرد که «ربَّ هَبْ لِی مِن لَدُنکَ ذُرِّیَّهً طَیِّبَهً إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعاءِ».
پس خدای تعالی ندا و دعای او را اجابت کرد و به ملائکه امر کرد که به زکریا خبر بدهند درحالی‌که او در محراب نماز ایستاده بود و به او بشارت دادند که خدای تعالی او را به یحیی بشارت می‌دهد. «فَنَادَتْهُ الْمَلَائِکَهُ وَهُوَ قَائِمٌ یُصَلِّی فِی الْمِحْرَابِ أَنَّ اللَّهَ یُبَشِّرُکَ بِیَحْیَى مُصَدِّقًا بِکَلِمَهٍ مِنَ اللَّهِ وَسَیِّدًا وَحَصُورًا وَنَبِیًّا مِنَ الصَّالِحِینَ».
هستی انسان با فرزند ادامه پیدا می‌کند
این‌ها دعاست؛ دنیایی هم هست اما آثار آخرتی دارد؛ چون هستی انسان بعدازاینکه انسان از دنیا می‌رود ادامه دارد؛ و آثار وجودی انسان محدود به عمر دنیایی او نیست. روایاتی هم داریم که شما از خودتان اثر بگذارید. صدقه جاریه بگذارید. مثلاً مسجدی ساختید، مدرسه ساختید و یا مشارکت داشتید که الان وضعیت جوری شده که نمی‌شود کسی یک‌نفره بیمارستان مثلاً بسازد ولی ده بیست نفر باهم می‌توانند مثلاً پل بسازند، مدرسه بسازند و در بخشی از کاری کمک کند که تا وقتی او سرپا است آثار خودش را دارد. یا مثلاً کتاب خوب مفیدی برای جامعه نوشته شود یا کتاب خوبی را توسعه و نشر بدهند.
فرزند صالح که انسان بچه باتربیتی را تربیت کند و به جامعه عرضه کند و آثاری داشته باشد این‌ها برای انسان می‌ماند. وجود انسان توسط بچه ادامه پیدا می‌کند. گاهی فرزندان صالح انسان را از خودش که در زمان حیاتش بود جلوتر می‌برند. خودش در زمان حیاتش سعه وجودی داشت و بچه‌اش باعث می‌شود که او بزرگ‌تر شود و جلوتر برود.
حضرت ابراهیم علیه‌السلام از خدای تعالی خواست که وقتی من مردم نام نیک از من بماند. «وَاجْعَل لِّی لِسَانَ صِدْقٍ فِی الْآخِرِینَ» چون فرزند ادامه هستی انسان است؛ فرقی نمی‌کند دختر باشد یا پسر. هستی انسان با فرزند ادامه پیدا می‌کند و جلو می‌رود.
ما در این روزها و شب‌ها دعا کردیم و همین‌جا هم دعاهای قرآنی را خواندیم و خواستیم از خدا. به‌عنوان تکمله بحث در آیه ۸ سوره تحریم می‌فرماید: «رَبَّنَا أَتْمِمْ لَنَا نُورَنَا وَاغْفِرْ لَنَا إِنَّکَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ» پروردگارا نور ما را برای ما کامل کن و ما را بیامرز که تو بر هر چیز توانایی.
نکند که جزو مرحومین و مغفورین نباشیم
طلب مغفرت کردن یکی از کارهایی است که باید دائم انجام بدهیم. روزهای ماه رمضان شب‌های ماه رمضان لحظات مغفرت بود. در روایت داریم که خدای تعالی از شب اول ماه رمضان هزار هزار میبخشد و همینطور به صورت تصاعدی هرشب می بخشد؛ و در روایتی دارد که هفت میلیون نفر را هر شب میبخشد تا شب آخر که به‌اندازه‌ای که در تمام شب‌ها بخشیده میبخشد.
این روایات برای انسان امیدوارکننده است؛ اما از آن‌طرف هم خوف انسان را می‌گیرد که نکند این سیل جمعیتی که خدا میبخشد ما در آن قرار نگرفته باشیم. چون خدا میبخشد؛ گناهکاران را میبخشد. کسانی که خطا کردند و کسانی که لغزش داشتند خدا آن‌ها را میبخشد. شبی ۷ میلیون نفر؛ حالا اگر این عدد دلیل بر کثرت نباشد؛ یعنی مثلاً خیلی زیاد میبخشد؛ اگر حتی این عدد هم باشد، اگر ما در این جمعیت نباشیم خیلی مغبون هستیم.
لذا فرمود: «فَإِنَّ الشَّقِیَّ مَنْ حُرِمَ غُفْرَانَ اللَّهِ فِی هَذَا الشَّهْرِ» شقی آن کسی است که از غفران الهی در این ماه محروم باشد. چه‌کار کرده انسان که درهای رحمت که این‌طور باز است خدای تعالی دست او را نگیرد. «اعاذنا الله من شرور أنفسنا و سیّئات أعمالنا»
داروی هر گرفتاری
روایتی را از امیرالمؤمنین علیه افضل صلوات المصلین برای شما بخوانم. من یک بخشی از این روایت را برای شما می‌خوانم شما خودتان روایت را دنبال کنید. حضرت فرمودند: حبیبم رسول خدا چیزی به من آموخته‌اند که با آن احتیاجی به داروی طبیبان ندارم. (طبیب اعم از روحی و جسمی که بیشتر بحث معنوی و روحی است) پرسیدند یا امیرالمؤمنین آن چه بود؟ فرمود: ۳۷ تهلیل؛ یعنی ۳۷ لا اله الا الله از قرآن که در ۲۴ سوره قرار دارد. اولین آن در سوره بقره است آیه ۱۶۳ «وَ إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحیمُ» و آخرین آن در سوره مزمل است آیه ۹ «رَبُّ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ فَاتَّخِذْهُ وَکِیلًا».
حضرت فرمودند: هر گرفتاری آن را بخواند خداوند برای او گشایشی ایجاد می‌کند و هر مقروضی آن را بخواند خداوند دین او را ادا می‌کند و هر گمشده‌ای آن را بخواند خداوند او را برمی‌گرداند و هر نیازمندی آن را بخواند خداوند نیازش را برطرف می‌کند و هر فرد ترسانی آن را بخواند به ایمنی و آرامش میبخشد.
تعدادی از این آیات را برای شما میگویم؛ سوره بقره آیه ۱۶۳، آیه ۲۵۵ بقره، آیه ۲ آل‌عمران، آیه ۶ آل‌عمران، آیه ۱۸ آل‌عمران، آیه ۸۷ نساء، آیه ۱۰۲ انعام، آیه ۱۰۶ انعام، آیه ۱۵۸ اعراف، آیه ۳۱ سوره توبه، آیه ۱۲۹ سوره توبه. «لا اله الا هو» و «لا اله الا الله» را جستجو کنید؛ ۳۷ مورد هست که آن‌ها را یادداشت کنید و در مشکلات این آیات را بخوانید.
۸ چیز را رعایت کنید تا دعایتان مستجاب شود
شخصی آمد خدمت امیرالمؤمنین و گفت من دعا می‌کنم اجابت نمی‌شود؛ شکوه کرد. گفت علت اجابت نشدن چیست؟ حضرت فرمودند: دل‌های شما به ۸ چیز خیانت می‌کند و دعا اجابت نمی‌شود. این هشت مورد را درست کنید دعایتان اجابت می‌شود.
اول، خدا را شناختی ولی حق او را آن‌چنان‌که باید ادا نکردی. بندگی نکردی. بنده خدا باشید.
دوم، به رسول ایمان آوردی سپس با سنتش مخالفت کردی؛ یعنی از او تبعیت نکردی. رسول خدا یک سری چیزها را گفته بود که انجام بدهی شما انجام ندادی؛ مثلاً رسول خدا دستور داده به هر کس که رسیدی سلام کن. فرمود «أَبخَلُ النّاسِ مَن بَخِلَ بِالسَّلامِ» بخیل‌ترین مردم کسی است که نسبت به سلام بخل ورزد. سلام کردن فضیلت دارد و سنت پیغمبر است.
سوم، شما قرآن را خواندید، ولی آن را به کار نبستید. گفتید چشم اطاعت می‌کنیم؛ ولی مخالفت کردید.
چهارم، میگویید از عذاب خدا می‌ترسید اما همواره اعمالی را مرتکب می‌شوید که شما را به آن عذاب نزدیک می‌کند؛ یعنی از آن چیزی که عذاب‌آور است دوری نمی‌کنید.
پنجم، میگویید به پاداش خدا مشتاق هستید لکن همواره کناره‌گیری می‌کنید. کارهایی می‌کنید که شما از آن پاداش دور می‌شوید. برای رسیدن به آن پاداش تلاشی نمی‌کنید. عمل نمی‌کنید.
ششم، از نعمت‌های خدا بهره می‌برید ولی شکر نمی‌کنید. شما به شکرگزاری خائن هستید و چون خائن هستید دعایتان اجابت نمی‌شود. اقل شکر «الحمدلله رب العالمین» است. برای هر نعمتی شکری واجب است. امام سجاد می‌فرماید من چه کنم که هر یک شکری که میگویم خودش شکر لازم دارد؛ و درنتیجه من توان شکرگزاری کامل ندارم. نمی‌شود برای هر نعمتی شکری کنیم لذا فرمود: یکی اول صبح و یکی آخر شب الحمدالله بگویید؛ هر چه که بین اول صبح تا آخر شب خدا به شما نعمت داده که شکر می‌خواست خدا برای شما شکر می‌نویسد. میگویید چرا دعای شما مستجاب نمی‌شود؟ این است که از نعمت خدا بهره می‌بری اما شکرش را به جان می‌آوری. «قَلِیلٌ مِنْ عِبادِیَ الشَّکُورُ».
هفتم، به شما گفته‌شده که دشمن شیطان باشید ولی شما با او دوستی می‌کنید. هرچه او می‌گوید انجام می‌دهید؛ دعایتان مستجاب نمی‌شود.
هشتم، عیوب مردم را نصب العین خود قرار داده‌اید و از عیوب خودتان غافل هستید. حضرت فرمودند: بااین‌همه چگونه انتظار دارید که دعایتان مستجاب شود؛ درحالی‌که خود درهای اجابت را بسته‌اید. فرمودند تقوا پیشه کنید و اعمال خود را اصلاح کنید و نیات خود را صادق کنید و امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر کنید تا دعای شما مستجاب شود.
کلام آخر
ان‌شاءالله خدای تعالی در یوم الجائزه روز عید فطر جایزه خوب در ظرف وجودی همه ما قرار بدهد؛ و آمرزش گناهانمان مهم‌ترینش باشد. فرج مولایمان امام زمان حضرت ولی‌عصر ارواحنا فداه از عیدی‌هایی باشد که خدای تعالی برای ما مقدر می‌کند. ادامه این غیبت طولانی حضرت را بر ما ببخشد. رمضان امسال را آخرین رمضان عمر ما قرار ندهد؛ و اگر هست بخشیده شده باشیم و مغفور باشیم؛ و ان‌شاءالله جزو محرومین نباشیم.
