شرح موعظه پیامبر (ص) به ابن مسعود (جلسه پانزدهم)

• حدیث بندگی
• موضوع: شرح موعظه پیامبر (ص) به ابن مسعود
• ۱۳۹۷/۱۰/۱۹– جلسه پانزدهم

بسم‌الله الرحمن الرحیم

وَ قَالَ لِیَحْیَى ع‏ وَ آتَیْناهُ الْحُکْمَ صَبِیًّا

چند کلامی را درباره حضرت یحیی و ویژگی‌های او صحبت می‌کنیم. اگر بخواهیم درباره حضرت یحیی صحبت کنیم ویژگی و سیره این نبی مکرم و این شخصیت منحصر به فرد را شاید باید چند جلسه فقط از قرآن برای شما بگویم.

شش ماه از حضرت عیسی بزرگ‌تر است و پسرخاله حضرت مریم است. حضرت عیسی پیغمبر اولوالعزم است؛ اما حضرت یحیی فقط نبی است. یکی از نکته‌های زندگی حضرت یحیی -علیه السلام- این است که ارهاص دارد. کارهای خارق‌العاده‌ای که قبل از اینکه پیغمبری به نبوت برسد از او سر بزند این کارها را ارهاص می‌گویند. وقتی پیغمبر اکرم به دنیا آمد دریاچه ساوه خشک شد. ایوان مداین فروریخت.

درباره حضرت یحیی این است که از کودکی به او حکم دادند. حکم دادن به حضرت یحیی اصطلاحاً ارهاص است. چون هنوز کودک است و به نبوت نرسیده است. «یَا یَحْیَى خُذِ الْکِتَابَ بِقُوَّهٍ وَآتَیْنَاهُ الْحُکْمَ صَبِیًّا» سوره مریم آیه ۱۲٫ به حضرت یحیی در کودکی داده شد، ولی به حضرت یوسف –علیه السلام- که او هم پیغمبری است که جزو بندگان مخلَص خداست یعنی شیطان به او راه ندارد و نمی‌تواند به بندگان مخلص خدا ورود داشته باشد.

حتی نمی‌تواند آنها را به فراموشی بیندازد. لذا آیاتی که در سوره مبارکه یوسف است باید با دقت بیشتری ترجمه کنند. اینکه می‌گویند چون به جای اینکه از خدا بخواهد از آن زندانی خواست و شیطان یاد خدا را از او برده این اشتباه است. درباره حضرت یوسف آیه قرآن می‌گوید «وَلَمَّا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَاسْتَوَى آتَیْنَاهُ حُکْمًا وَعِلْمًا وَکَذَلِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنِینَ» وقتی که بالغ و رشید شد به او حکم دادیم. ولی به حضرت یحیی در کودکی حکم داد. البته حضرت یوسف هم رشحاتی از نبوت در کودکی در او بود.

نام حضرت یحیی را مستقیماً خود خدای تعالی انتخاب کرده است و قبل از او هم کسی به این نام نبود. در اسم یحیی معنای حیات لحاظ شده است. فقط تنها برای شناسایی یحیی گذاشته نشده است. چون اسم می‌گذاریم که سمیّ آن معلوم شود که کیست. اسم یحیی برای حضرت یحیی فقط برای نام‌گذاری نیست. بلکه خبر می‌دهد از کسی که گناه را میرانده باشد و حیات معنوی پیدا کرده باشد به واسطه طهارت نفس و عبادت و ارتباط با خدای تعالی که اصطلاحاً به او می‌گوییم زنده است.

حیات دارد. پیام‌آور حیات است. بعضی از اهل دل و اهل معرفت نکاتی را اینجا گفتند که بحث عرفانی خیلی دقیقی درباره اسم حضرت یحیی و جایگاه ویژه آن حضرت هست. حضرت یحیی به خاطر نشر احکام و معارف الهی و مقاومت در مقابل پادشاه اسرائیل به نام هرودوس سر از بدنش جدا کردند و ذبح شد. شهید شد و حیات پیدا کرد.

از نشانه‌های خداست حضرت یحیی. آیت‌الله است. از یک زن پیر و عقیم که چون زمانی هم که جوان بود بچه دار نمی‌شد در آن زمان پیری حضرت یحیی به دنیا آمد. لذا این آیت الهی است. یکی از کسانی که قرآن کریم نام او را با صراحت به عنوان کلمه الله برده است حضرت یحیی است.

امشب ما مهمان هم داریم برادران ورزش‌کاری که فوتسال بازی می‌کنند. تیم فوتسال باشگاه فرهنگی مقاومت سپاه البرز هستند و ۱۰ نفر آنها لااقل در تیم ملی فعال هستند. در لیگ برتر کشوری هم فعالیت‌هایی را داشتند و مدال‌هایی را آوردند. الحمدالله جوان و رشید و سرحال. از مسئول محترم آنها که زحمت کشیدند و عزیزان را در این جلسه حاضر کردن جناب آقای اسفندیاری و بقیه دوستان تشکر می‌کنیم و حضورشان را گرامی می‌داریم.

حضرت یحیی هم جوان بود. جوانی که خیلی دقیق وظایفش را انجام داد و نامش هم در تاریخ ثبت است. ان‌شاءالله در هر مسیر و هر برنامه‌ای که ارتقای فرهنگی و معنوی و اعتلای کلمه الهی توسط هر کسی در دنیا خواهد شد خدای تعالی به او توان بدهد.

جوان‌های ما هم در عرصه‌های مختلف در زمینه‌های مختلف همیشه نام‌آور هستند. بعضی‌ها در ورزش، در هنر، در علم، در همه زمینه‌هایی که اجازه عرض اندام به جوان‌ها داده شود بحمدالله گل می‌کارند و خوب می‌درخشند. متأسفانه باور نسبت به جوان‌ها کم است. در دوران جنگ این‌گونه بود. بعد از جنگ هم همین گونه است. در هر عرصه‌ای در طول این ۴۰ سال هر موفقیتی برای نظام پیش آمده است در اختیار جوان‌ها بوده است.

اولاً که انقلاب را همان جوان‌های ۴۰ سال پیش به پیروزی رساندند. بعد از انقلاب عرصه‌های مختلفی برای کشور پیش آمد. هر قسمتی را که نگاه کنید جوان‌ها میان دار بودند. در جنگ تحمیلی هشت ساله جوان‌ها اداره کردند. فرماندهان ۲۳ ساله، ۲۵ ساله، ۱۹ ساله، فرمانده گردان و فرمانده لشگر بودند. زین الدین جوانی بود که جبهه احتیاج به نیرو داشت در صحن حرم حضرت معصومه شروع به سخنرانی کرد و همه آماده شدند که سوار ماشین شوند و به جبهه بروند. آنچنان سلطه و سیطره سخن بر افراد داشت که همه را تهییج کرد برای رفتن به جبهه.

غرض اینکه جبهه را هم جوان‌ها اداره کردند. بعد در عرصه تولید و موشکی و هسته‌ای و نانوتکنولوژی و فضاهای مختلفی که در کشور هست که دشمن تلاش می‌کند همه را نادیده بگیرد و جوری القا کند که هیچ اتفاقی نیفتاده است، همه را که نگاه کنید در رأس آن کار جوان است. هرزمانی که به جوان فرصت دادند چیزی را درست کرد؛ اما فرصت ندادند و دیگران به جای آن‌ها آمدند یا اختلاس کرده‌اند یا نجومی بگیر شدند.

جوان‌ها به فکر این چیزها نیستند. می‌خواهند فقط کار کنند. مصلحت‌اندیش و به فکر فردا نیستند. به فکر حال و انجام دادن کار هستند. تا کسی به فکر فردا افتاد مصلحت‌اندیش می‌شود. الآن هم اگر کشور بخواهد نجات پیدا کند از همین مشکلات و بن‌بست اقتصادی چاره‌ای نیست جز اینکه به دست جوان‌ها بسپارند.

الآن ۱۰۰ تا ۱۰۰ تا جوان‌ها بیایند و زمین بگیرند و مشغول کار کشاورزی شوند. در همین استان، کار کشاورزی به صورت حساب شده انجام شود وسط این همه مهندس کشاورزی و دامپروری که داریم، هم این استان را بی‌نیاز می‌کند هم کشور را بی‌نیاز می‌کند. زمین‌ها را در اختیار جوانان بگذارند. در همه قسمت‌ها همین‌طور است. در همین استان ما چقدر مدال‌آور داریم. یکی از استان‌های ورزشی ما همین استان البرز است. ان‌شاءالله روز به روز مدال‌های بیشتری بیاورید. چون هرچیزی که کلمه الهی را بالا ببرد خوب است.

ویژگی‌های حضرت یحیی در قرآن زیاد است. «سیِّداً وَ حَصوراً وَ نَبِیًّا مِّنَ الصلِحِینَ» ۳۰ آل عمران. همین آیه چهار ویژگی حضرت یحیی را بیان می‌کند. سید یعنی آقا و بزرگ‌منش بود. حصور یعنی کسی که هوای نفسش در کنترل خودش است و بر نفسش پیروز است. مِن الصالحین نه اینکه عمل صالح انجام می‌داد. عملوا الصالحات یعنی کسانی که عمل صالح انجام می‌دهند. امکان دارد بعضی وقت‌ها هم عمل صالح نداشته باشد؛ اما کسی وقتی از صالحین شد گوهر وجودی او صالح شده است. هر کاری که می‌کند صالح است. عمل غیر صالح اصلاً از او صادر نمی‌شود.

تولد و پیدایش حضرت یحیی معجزه و نشان دهنده قدرت خداست. طهارت روح و منزه بودن از عیوب نفسانی که توسط خدای تعالی به او اعطا شد ریشه اش در این است که هر پیغمبری بخواهد امتی را هدایت و راهنمایی کند و به مقصد برساند و دعوت به تزکیه کند باید قبل از همه خودش پاک باشد. مربی باید اول خودش مربا و تربیت شده باشد.

لذا خداوند زکات را به حضرت یحیی نسبت داد که نمو در صلاح است و هم او را به تقوا ستود که ره توشه رسیدن به مقصد است برای سالکان. «وَ حَنَانًا مِّن لَّدُنَّا وَزَکَاهً ۖ وَکَانَ تَقِیًّا» آیه ۱۳ مریم. دعوت قرآن برای توشه راه تقواست. بالاخره همه ما مسافر هستیم. مسیری را طی می‌کنیم تا به مقصد برسیم و مراحل را طی کنیم تا بنشینیم بر سر سفره ابدی.

انسان ابتدا دارد اما دیگر انتها ندارد. تا وقتی که خدا، خدا است انسان هست. حالا که هست و قرار است به دارالقرار برسد برای آن جا چه می‌خواهد؟ مثل هر مسافرت دیگری زاد و توشه می‌خواهد. خدای تعالی فرمود در سوره مبارکه بقره آیه ۱۹۷ است «وَ تَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَیْرَ الزّادِ التَّقْوى وَ اتَّقُونِ یا أُولِی الْأَلْبابِ» اگر صاحب عقل هستید باید به دنبال تقوا باشید.

معنی تقوا زیاد است؛ یعنی پرهیز. فضایی را فرض کنید که پر از خار است. شما هم لباس بلندی دارید می‌خواهید از این خار‌ها عبور کنید. اقل کار این است که لباستان را بالا بکشید که به خارها نگیرد. به این کار تقوا می‌گویند. اولش سخت است. مثل همین تمرینات بدنی است.

ریاضت را از اسب گرفتند. وقتی اسب مسابقه را می‌خواهند برای مسابقه آماده کنند ورزش‌های مشخصی به او می‌دهند. می‌گوید نفس را باید مثل اسب ریاضت بدهید؛ که روح خودش را تنظیم و تقویت کند تا در نصاب لازمی قرار بگیرد. کسی که می‌خواهد مسیر طولانی‌ برود که دائم آب و غذای چرب نمی‌خورد. مواظبت می‌کند که قبراق و سرحال باشد. مسیر طولانی را که نمی‌شود به همین سادگی‌ها طی کرد. باید خودمان را تمرین بدهیم. تمرینش تقواست. به امیرالمؤمنین گفتند که چطور شد شما علی شدید؟ گفت مواظب دروازه‌های قلبم بودم. یکی چشم و یکی گوش.

بهترین حالت تقوا این است که انسان دائماً مراقبت داشته باشد. مراقبه دائمی داشته باشد. رقبه بکشد. مثل مراقب های امتحان. مراقبه مهم‌ترین کار در تقواست. اموری که مورد پسند خدا نیست در معرض آن خودش را قرار ندهد. اگر قرار گرفت زود استغفار کند و صدقه بدهد.

یکی دیگر از ویژگی‌های حضرت یحیی که باید یاد بگیریم نیکی به پدر مادر است. «وَبَرًّا بِوَالِدَیْهِ وَلَمْ یَکُن جَبَّارًا عَصِیًّا» ۱۴ مریم. انبیا الهی در نیکی به پدر و مادر اسوه بشر هستند. باید به آنها تأسی کرد. همه انبیا به خانواده و حفظ آن سفارش کردند. به علاوه اینکه اهل جور و ظلم هم نبودند. نه به خودشان نه به خانواده‌شان نه به جامعه شان. یکی از وظایف خودشان را هم مبارزه با جباران می‌دانستند.

هر چه که انسان جایگاه پیدا کرد و مقام و رتبه پیدا کرد از لحاظ مالی، عقلی و علمی، در همه زمینه‌ها هر چه بالا رفت در مقابل پدر و مادر باید خودش را پایین بیاورد. علامه حسن زاده می‌فرمود من هر چه که دارم به خاطر تکریم پدر و مادر و تکریم استاد است. خم میشد و زانوی استاد را می‌بوسید.

لذا حضرت یحیی، این شخصیت بزرگ در دنیا و آخرت به سلامت زندگی می‌کند. در آیه ۱۵ سورم مریم خدا به او سلام می‌دهد «سَلَامٌ عَلَیْهِ یَوْمَ وُلِدَ وَیَوْمَ یَمُوتُ وَیَوْمَ یُبْعَثُ حَیًّا» در سه مرحله ولادت و مرگ و قیامت سالم هستی.

وقتی امام حسین -علیه‌السلام- اعلام کرد که می‌خواهم بروم، عبدالله بن عمر گفت: این مسیری که شما می‌روید مسیر مرگ است. حضرت فرمودند: ابن عمر فکر کردی که نمی‌دانم. بدان از بدی دنیا همین بس که سر مطهر یحیی شهید برای یک ناپاک اسرائیلی هدیه برده شد. حضرت یحیی مثل حسین -علیه السلام- است. امام حسین –علیه السلام- هم اولین بار در طول تاریخ اسمش را خدای تعالی گذاشته است. سر حضرت یحیی را برای یک زنا زاده آوردند؛ یعنی امویان هم اسرائیلی صفت هستند.