سخنرانی شب ۱۹ ماه مبارک رمضان ۱۴۳۹

سخنرانی شب ۱۹ ماه مبارک رمضان ۱۴۳۹

۱۳/۳/۹۷

قال الحکیم فی کتابه الکریم «وَ هُوَ الغَفورُ الوَدودُ» 

و خدا بسیار آمرزنده و دوستدار مؤمنان است.

شب نوزدهم ماه مبارک رمضان بنا بر احادیثی که در اختیار ما هست لیله تقدیر است. شب اندازه‌گیری کردن همه امور ما نسبت به سال آینده است. لذا کم‌اهمیت نیست. امشب محاسبه می‌شود، سبک‌سنگین می‌شود که چه چیزی برای ما ثبت شود. شب بیست و یکم ابرام است و شب بیست‌وسوم امضا. لذا امشب را بی‌توجه و کم‌توجه نباشیم.

حال وجودی ما باید در این شب و شب‌های آینده جوری باشد که با مقدراتی که برای ما تقدیر می‌شود سازگاری داشته باشد. به اعمالی که انجام دادیم توجه کنیم و اگر قصد آدم شدن داریم شب جبران و ابرام همین شب‌ها است؛ یعنی یک موقعیت استثنایی برای بازگشت به آدمیت خدای تعالی برای ما قرارداد.

بدانیم که خدای تعالی غفور است و ودود. آیه ۱۴ سوره مبارکه بروج. البته باید یک بررسی اجمالی کنیم. ببینیم اوضاع چگونه است. من خودم قبل از اینکه خدمت شما برسم یک نگاه اجمالی که کردم دیدم سرم پایین است و سرافکنده هستم. ان‌شاءالله که شما سربلند هستید. یک بررسی کنیم ببینیم اوضاع چگونه است.

در مقابل خدایی که غفور است و ودود ما با او چه کردیم؟ همین غفور بودن و مهربان بودن اوست و همین رأفت و رحمت خداست که ما را گستاخ کرده که هر جور دلمان خواست رفتار کردیم و عمل می‌کنیم. اگر وضعیت خودمان را درست نکنیم خطاهای ما، ما را رها نمی‌کند و برای ما چیزی جز هلاکت نخواهد بود.

حالا کی و چگونه جبران کنیم؟ وقتی تشخیص درستی از خطاهایمان داشتیم آن موقع شاید بشود درمان کرد. باید بفهمیم که این خطا چه خطایی بود و چگونه واقع شد. و نقش او در وجود ما چگونه است. یکی از کارهایی که شب‌های قدر خوب است که انجام بدهیم و در مفاتیح هم آمده است در روایات هم هست مذاکره‌ای علمی است. چند روایت برای شما می‌خوانم که این بحث را توضیح داده باشیم.

قسمتی از بحث ما بحث جرم‌شناسی است. گناه شناسی است. یک‌وقت به بحث گناه و جرم از دیدگاه فقها و یک فقیه نگاه می‌کنیم. فقیه درباره یک موضوعی مثل دروغ و غیبت و تهمت از آیات و روایات استنباط می‌کند. اجتهاد می‌کند و بعد فتوا می‌دهد. به حرمت فتوا می‌دهد. به این‌که این گناه بزرگ است یا این گناه کوچک است. این گناه صغیره است و آن گناه کبیره است. این گناه عقابش این مقدار است. آتش دارد و شلاق دارد. جهنم دارد. سوخت‌وسوز دارد. متین هم هست. خیلی هم فقها محترم هستند و مسیری را که طی می‌کنند لازم است و همه ما هم از فقها تبعیت می‌کنیم. مرجعیت و فقاهت سر جایش هست.

اما یک نگاه بالاتری داریم وی یک نگاه عمیق‌تری داریم که نگاه اهل‌دل و اهل معرفت است؛ و همین دیدگاه و نگاه است که نجات‌بخش انسان است. انسان را نجات می‌دهد. همین نگاه اهل معرفت است که انسان را از غرق شدن در معاصی نجات می‌دهد؛ و درراه مستقیم قرار می‌دهد و مسیر انسان را به سمت خدا تصحیح می‌کند و پیش می‌برد. لذا برای آدم شدن و رشد معنوی باید از دیدگاه عارف به گناه نگاه کرد تا انسان نجات پیدا کند.

و البته چند بخش دارد. من قسمتی از یک بخشش را امشب برای شما خیلی خلاصه بیان می‌کنم و او عظمت مولاست. بزرگی خدای تعالی. کسی می‌تواند گناه را خوب تشخیص بدهد که عظمت مولا را خب درک کرده باشد. هرچه معرفت و شناخت ما به عظمت و بزرگی مولایمان بیشتر باشد گناه پیش ما بزرگ‌تر است و اگر گناه بزرگ شد انسان از او فاصله می‌گیرد.

اینجا اصلاً بحث این‌که جرم چه بود، کوچک بود، بزرگ بود، عقابش چگونه بود، اصلاً این بحث‌ها نیست. بحث سر این است که چه کسی مخالفت شده است. خوب دقت کنید. چه کسی را مخالفت کردیم؟ نعمت چه کسی را خوردیم و چنگ به صورتش زدیم؟ اگر عظمت مولا درک شد، عظمت مخالفت و گناه درک خواهد شد. کوچک و بزرگی گناهش دیگر مهم نیست. این‌ها کار فقیه است. اما نظر عارف به این است که همه گناهان بزرگ است. چون توداری بزرگی را سرپیچی می‌کنی.

در احادیث قدسی، وحی‌هایی که خدا به انبیایش کرده است، روایتی است که «أَوْحَى اَللَّهُ إِلَى عُزَیْرٍ عَلَیْهِ السَّلاَمُ یَا عُزَیْرُ إِذَا وَقَعْتَ فِی مَعْصِیَهٍ فَلاَ تَنْظُرْ إِلَى صِغَرِهَا وَ لَکِنِ اُنْظُرْ مَنْ عَصَیْتَ وَ إِذَا أُوتِیتَ رِزْقاً مِنِّی فَلاَ تَنْظُرْ إِلَى قِلَّتِهِ وَ لَکِنِ اُنْظُرْ مَنْ أَهْدَاهُ وَ إِذَا نَزَلَتْ بِکَ بَلِیَّهٌ فَلاَ تَشْکُ إِلَى خَلْقِی کَمَا لاَ أَشْکُوکَ إِلَى مَلاَئِکَتِی عِنْدَ صُعُودِ مَسَاوِیکَ وَ فَضَائِحِکَ» وقتی با یک معصیتی مواجه شدی به کوچکی او نگاه نکن. نگاه کن ببین ‌داری چه کسی را عصیان می‌کنی و وقتی من به تو رزقی دادم نگاه نکن که کم است. نگاه کن ببین چه کسی این هدیه را به تو داده است؛ و هنگامی‌که به تو بلایی رسید، مرضی آمد، فقری آمد، مشکلی برایت پیش آمد، به مخلوقات من شکایت نکن. همان‌طور که وقتی تو بدی می‌کنی و خطا انجام می‌دهی پیش ملائکه خودم از تو شکایت نمی‌کنم.

خدا اینجا دارد خودش را هم معرفی می‌کند. بیشتر منظور ما قسمت اول روایت بود که ببین چه کسی را عصیان کرده‌ای. بحث فقهی ندارد. بحث خودسازی است. بحث آدم شدن است. بحث طی مراحل انسانیت است. انسان که در این دنیا آمد می‌خواهد چه‌کار کند؟ نگاه کنیم ببینیم چه کردیم. بر چه بزرگی جرئت پیدا کردیم. گردن‌کلفتی و پرخاشگری به چه کسی کردیم. نمکدان چه کسی را شکستیم. بحث عظمت گناه است، نه کبیره بودن گناه.

لذا در روایات که نگاه کنید الفاظ عَظیم و اَعظَم و اَشَدّ را استفاده کرده است. «الإمامُ علیٌّ علیه السلام: أعظَمُ الذُّنوبِ عِندَ اللّه ِ سبحانَهُ ذَنبٌ صَغُرَ عِندَ صاحِبِهِ» بزرگ‌ترین گناهان نزد خدا گناهی است که نزد صاحبش کوچک باشد. بگوید این‌که چیزی نیست. ما که کاری نکردیم. می‌گویند برو ببین بقیه دارند چکار می‌کنند.

چه زمانی گناه پیش انسان کوچک است؟ وقتی‌که خدا کوچک است. اگر خدا پیش انسان بزرگ بود که تمرد او کوچک نبود. سرپیچی او که کوچک نبود. جرئت نمی‌کردیم مخالفتش را بکنیم. چون خدا را پایین آوردیم می‌توانیم مخالفت کنیم. باز از امیرالمؤمنین روایت است که فرمود «أشَدُّ الذُّنوبِ عِندَ اللّه ِ سبحانَهُ ذَنبٌ ما استَهانَ بهِ صاحبُهُ» گناهی که صاحبش آن را کوچک و ساده بشمارد. در یک عبارت دیگر هم هست که «ذَنبٌ استَهانَ بهِ راکِبُهُ».

اینجا کار با کوچکی و بزرگی ندارد. بحث سبک شمردن است. شدید بودن گناه است. تو گناه را دست‌کم گرفتی. خود دست‌کم گرفتن گناه اشدالذنوب است. در یک روایت دیگر دارد «ذَنبٌ ما استَخَفَّ بهِ صاحِبُه» صاحبش آن را خفیف بشمارد. در محاورات هم بین عامه مردم بعضاً گفته می‌شود؛ اینکه چیزی نیست. حالا یک نگاهی ‌کردیم. حالا یک‌لقمه‌ای خوردیم. حالا یکجایی رفتیم. حالا یک‌صدایی به گوشمان خورده است.

از این‌ها که بگذریم بعضی وقت‌ها طرف گناه می‌کند و خوشحال است. امام سجاد علیه‌السلام: «إیّاکَ و الابتِهاجَ بالذنبِ، فإنَّ الابتِهاجَ بهِ أعظَمُ مِن رُکوبِهِ» بر حذر باشید از اینکه نسبت به گناه سرور و بهجت داشته باشید. خوشحالی به گناه بزرگ‌تر از انجام دادن گناه است.

و بدبختی اینجاست که شیطان هم همین را می‌خواهدم اصلاً شیطان از ما گناه کبیره نمی‌خواهد. این روایات دارد راه نفوذ شیطان را به ما معرفی می‌کند که چگونه انحراف به وجود می‌آید. دارد به ما راه‌نشان می‌دهد که مواظب خودت باش. شیطان همین دیدگاه را می‌خواهد که تو گناه در چشمت کوچک باشد. این آرام‌آرام شمارا به فراموشی خدا و انجام گناه کبیره می‌رساند.

او به همین‌که گناه در پیش من و شما کوچک باشد راضی است. در روایت دارد که «قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: إِنَّ إِبْلِیسَ رَضِیَ مِنْکُمْ بِالْمُحَقَّرَاتِ» ابلیس به همین گناهان کوچک راضی است. می‌خواهد خط فکری تو عوض شود. مسیر فکری بنده و شما نسبت به خطا و گناه و معصیت تغییر کند. گناه که کوچک شد دیگر جزو حزب شیطان هستیم. رسول خدا در ادامه فرمودند «وَ اَلذَّنْبُ اَلَّذِی لاَ یُغْفَرُ قَوْلُ اَلرَّجُلِ لاَ أُؤَاخَذُ بِهَذَا اَلذَّنْبِ اِسْتِصْغَاراً لَهُ» گناهی که آمرزیده نمی‌شود این است که در مقام کوچک شمردن گناه بگویید با این گناه که خدا ما را عقاب نمی‌کند.

مواظب باشید که این بحث با حسن ظن به خدا اشتباه نشود. ما گناهان را بزرگ می‌دانیم. نسبت به گناه پشیمان هستیم. در آنجا میگوییم که خدایا ما گمان نمی‌کردیم که تو بخواهی بعد از پشیمان شدن و نادم شدن ما صورت ما را به آتشت بسوزانی.

ریشه همه این‌ها کوچک جلوه کردن خداست نزد ما که این انسان را هلاک می‌کند؛ اما اگر خدا در نزد انسان بزرگ بود این راه نجات اوست. ما چقدر از خدای مهربان و غفور و ودود دور هستیم. این وضعیت ما بود که باید اصلاحش کنیم. حالا می‌خواهم کمی درباره خدا صحبت کنم. او نسبت به بندگانش چطور است؟ وقتی به نحوه عملکرد خدا با بندگانش نگاه می‌کنیم که برای این‌که بندگانش را ببخشد با یک تلنگر و با یک اشاره با کوچک‌ترین چیزی یک‌مرتبه می‌بخشد.

هرسال از اول ماه رمضان هر شب ۱ میلیون نفر می‌بخشد. شب دوم ۲ میلیون نفر، شب سوم ۴ میلیون نفر. تصاعدی میلیونی می‌بخشد. تا می‌رسد به شب جمعه ماه رمضان. در شب جمعه هر ساعت ۱ میلیون نفر می‌بخشد تا برسد به شب عید فطر. به‌اندازه تمام کسانی که در تمام ماه رمضان بخشیده است می‌بخشد. بعد بدبختی نیست که انسان ماه رمضان بر او بگذرد ولی هنوز آمرزیده نشده باشد؟

شب قدری که بار عام داده‌شده است. گفته است همه بیایند. می‌دانید که این شب فقط متعلق به اهل ایمان نیست. گفته است که امشب دعای هیچ‌کس را رد نمی‌کنم. بیایید کمی باخدا آشنا شویم. ببینیم که خدا کیست و با ما چه‌کار می‌کند. نسبت به بندگانش چطور است. عظمت او را درک کنیم. وقتی عظمت او درک شد خودبه‌خود گناه نمی‌کنیم. خودبه‌خود طرف معصیت عمداً و متعمداً نمی‌رویم.

وقتی یک مقدار درباره خدا مطالعه می‌کنیم و روایات را نگاه می‌کنیم آن‌وقت می‌بینیم که امشب شب شرمندگی ما است. همان حالتی که اهل قیامت در قیامت دارند. «نَاکِسُو رُءُوسِهِمْ» سرهایشان به زیر افتاده است و گردن‌هایشان کج شده است و در مقابل خدا شرمنده هستند. در دنیا هم آدم این‌طور می‌شود. آن‌وقت آنجا مثل جریان حر را می‌خواهد که انسان تائب به درگاه خدای تعالی برود.

در آنجا حسین –علیه‌السلام- به حر گفت «إرفع رأسکَ یا حرّ» سرت را بالا بیاور. اینجا هم خدا به ما بگوید سرت را بالا بیاور بنده من. درهای آسمان امشب به روی همه باز است. روایاتی هم که در این باب است مطلق است. همه افراد را می‌گیرد. بعد هم خودش را وقتی معرفی می‌کند بزرگی و عظمت خودش را هم اشاره می‌کند. می‌فرماید به این‌که ای بنده من (همین جمله بنده من پر از رأفت است) کجا می‌خواهی بروی؟ در خانه چه کسی را می‌خواهی بزنی؟ به چه کسی رو می‌اندازی؟ چرا پیش من نمی‌آیی؟

«عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: إِنَّ اَللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى أَحَبَّ شَیْئاً لِنَفْسِهِ وَ أَبْغَضَهُ لِخَلْقِهِ أَبْغَضَ لِخَلْقِهِ اَلْمَسْأَلَهَ وَ أَحَبَّ لِنَفْسِهِ أَنْ یُسْأَلَ وَ لَیْسَ شَیْءٌ أَحَبَّ إِلَى اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ أَنْ یُسْأَلَ فَلاَ یَسْتَحْیِی أَحَدُکُمْ أَنْ یَسْأَلَ اَللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ وَ لَوْ بِشِسْعِ نَعْلٍ» رسول خدا فرمودند: خدای تعالی چیزی را برای خودش دوست دارد. همان چیز را برای بندگانش بدش می‌آید. بدش می‌آید که بندگانش به دیگری رو بیندازند و آن چیزی که برای خودش دوست دارد این است که بنده‌هایش به او رو بیندازند و از او سؤال کنند؛ و هیچ‌چیزی برای خدا دوست‌داشتنی‌تر از این نیست که بندگانش از او سؤال کنند. از اول امشب تا صبح یک منادی بین زمین و آسمان ندا می‌کند. در بعضی از روایات دارد در مجالس ما. در بعضی از روایات دارد دم درب مساجد. در بعضی از روایات دارد که در مجالس مؤمنین. دائم حرف خدای تعالی را تکرار می‌کند که آیا کسی هست بیاید؟ (خدا دستش را بازکرده است می‌گوید بیا) حیا نکند کسی از شما که از فضل خدا درخواست کند ولو بند کفشتان را.

دایره خواستن را هم فراوان کرد و توسعه داد. حتی چیزهای کوچک را هم امشب از خدا بخواهید. اولین چیزی که می‌خواهیم غفران الهی است. عافیت است. در مقام عمل اخلاص می‌خواهیم. در مقام معرفت علم می‌خواهیم. بعد هم مسائل دیگری مثل جهان اسلام. نابودی استکبار. گشایش در امور مسلمین. فراهم شدن معیشت برای مسلمان‌ها. گرفتاری از جوان‌های این کشور و مملکت رفع شود. زمینه ازدواج جوان‌ها فراهم شود. مادی و معنوی همه‌چیز را می‌خواهیم.

لذا حضرت فرمودند: از خدا حیا نکنید و هر چه می‌خواهید بخواهید. این هم که چقدر بخواهیم باز درس دیگری است؛ که می‌گویند کم نخواهید. مگر خزانه خدا محدود است؟ مگر قدرتش کم است؟ حاجاتتان را با خودتان مقایسه نکنید. بزرگی خدا را در نظر بگیرید.

امام باقر -علیه‌السلام- در ضمن یک روایتی فرمودند: وقتی اشک چشمت جاری شد فرصت غنیمتی است این را از دست ندهید. حاجات خودتان را برای خدای بزرگ، بزرگ ندانید. قدرت خدا بیشتر و بزرگ‌تر از حاجات شماست. «وَ لاَ تُحَقِّرُوا صَغِیراً مِنْ حَوَائِجِکُمْ فَإِنَّ أَحَبَّ اَلْمُؤْمِنِینَ إِلَى اَللَّهِ تَعَالَى أَسْأَلُهُمْ» خدای تعالی آن مؤمنی را دوست دارد که دائم از خدا درخواست می‌کند.

خدا این‌طور دستش را بازکرده است و رحمتش را گشوده است. الآن هم نیمه‌شب گذشته است. از سر شب هم می‌گوید بیا. داریم نزدیک سحر می‌شویم. حال خودم را هم می‌بینم که هیچ‌چیزی ندارم. کاری نکردم. یک سال خطا کردم. باید داد بزنیم که شرمنده‌ایم. باید داد بزنیم که خدایا غلط کردیم. بزرگی‌ات را نادیده گرفتیم.

خدایا تو جوری با بنده‌ات برخورد می‌کنی کأن به او محتاجی. ما هرچه که نگاه می‌کنیم امشب جز علی‌بن‌ابی‌طالب کسی را نمی‌توانیم واسطه قرار بدهیم. خدایا ما بی‌چیز بی‌چیز هم نیستیم. ما حب علی‌بن‌ابی‌طالب را در دلمان داریم. محبت علی بن ابیطالب بزرگ‌ترین سرمایه ماست. علی دوست توست ما هم دوست تو را دوست داریم. نمی‌توانیم شیعه او بشویم. آلوده و خطاکار هم هستیم؛ اما علی را دوست داریم.