بسم الله الرحمن الرحیم
شرح زیارت آل یس
جلسه سوم – ۱۴۰۲/۰۶/۰۸
ادب شروع زیارت آل یس
زیارت نورانی آل یاسین که یکی از بهترین زیارت‌هایی است که راجع به حضرت ولی عصر ارواحنا فداه صادر شده از ناحیه خود حضرت -که اگر خواستید ما را زیارت کنید ما را با این کلمات بخوانید- محتوای آن و بخش‌های آن بسیار پرنور و گرامی است.
زیارت حضرت ولیعصر که زیارت آل یاسین است، مربوط به حضرت است؛ اما اول زیارت اولین سلام را به اهل بیت میدهد. باید مثلاً مثل زیارت امام حسین علیه السلام اینطور شروع کنیم که «السلام علیک یا اباعبدالله» ولی در اینجا می‌گوییم «سَلامٌ عَلَى آلِ یس» از همان اول سلام را می‌برد به همه معصومین از آل پیغمبر.
این نوعْ شروع زیارت ادبی است که زائر نسبت به مزور به خرج میدهد. دارد احترام و اکرام می‌کند که من به زیارت تو آمدم اما اول آباء و اجداد تو را مورد کرامت قرار می‌دهم. اول به خاندان تو سلام می‌دهم. آل یاسین یعنی پدر و اجداد حضرت حجت سلام الله علیه تا می‌رسد به پیغمبر اکرم.
اختلاف قرائت‌ها
مطلبی را هم درباره آیه «سَلامٌ عَلى إِلْ یاسِینَ» که در قرآن هست خدمت شما عرض کنم که در قرائت نافع و قرائت ابی عامر و بعضی دیگر از قراء آنها هم «آلِ یاسین» می‌خوانند؛ ولی چون قرائت ما حَفصْ از عاصِمْ است «إِلْ یاسِینَ» نوشته و خوانده می‌شود. حدود ۲۳ قرائت داریم که هفت قرائت مشهور است.
آغاز سلام‌های اختصاصی
بعد از سلامی که به صورت عام و عمومی به همه اهل بیت میدهد که «سَلامٌ عَلَى آلِ یس»، شروع می‌کند به سلام‌های اختصاصی؛ «السَّلامُ عَلَیْکَ یَا دَاعِیَ اللَّهِ وَ رَبَّانِیَّ آیَاتِهِ» سلام بر تو ای دعوت کننده خلق به سوی خدا و ای پروراننده آیات خدا.
گفتم خدمت شما که این زیارت ۴۰ سلام دارد. در این بخش هم دو سلام دارد با واو عطف؛ یعنی «السَّلامُ عَلَیْکَ یَا داعِیَ اللّهِ» و«السَّلامُ عَلَیْکَ یَا رَبَّانِیَّ آیاتِهِ».
«السَّلامُ عَلَیْکَ یَا داعِیَ اللّهِ»
داعی یعنی دعوت کننده؛ کسی که دیگری را می‌خواند و صدا می‌کند. در اینجا که می‌گوییم «السَّلامُ عَلَیْکَ یَا داعِیَ اللّهِ» یعنی سلام بر تو ای کسی که خدا را می‌خوانی. البته به قول ما طلبه‌ها ممکن است این کلمه دو مفعولی باشد؛ یک مفعولش در تقدیر گرفته شده و حرف جر هم حذف شده؛ یعنی می‌شود «داعِیَ اللّهِ» یعنی ای کسی که انسان‌ها را به سوی خدا می‌خوانی.
اگر بخواهیم ترجمه کنیم می‌گوییم: سلام بر تو ای کسی که خدا را می‌خوانی یا سلام بر تو ای کسی که مردم را به سوی خدا می‌خوانی. هر دوی این ترجمه‌ها از کمالات حضرت حجت سلام الله علیه است.
شبیه همین مطلب را ما در زیارت جامعه کبیره داریم. به حضرات معصومین این گونه عرض میکنیم که «السَّلامُ عَلَى الدُّعاهِ إِلَى اللّهِ» سلام بر کسانی که دعوت کننده به سمت خدا هستید. همه این خاندان به سمت خدا دعوت می‌کنند؛ اما مدت دعوت آنها منحصر در زمان عمرشان بود؛ کوتاه بود. پیغمبر ۶۳ سال، امیرالمومنین ۶۳ سال، امام صادق ۶۵ سال ولی امام عصر از همه اهل بیت طولانی‌تر دعوت به خدا کرده است.
مقام بلند دعوت
«داعِیَ اللّهِ» یا «داعِیَ اِلَی اللّهِ» مقامی است که ما داریم به آن مقام سلام میدهیم. اهمیت این مقام با همین سلام روشن می‌شود. آنجا هم که می‌گوییم سلام بر ایستادنت، سلام بر نشستنت، سلام بر رکوع و سجودت، چون همه آنها مسئله دارد و به این سادگی‌ها نیست. ایستادن و نشستن و خوابیدن و خوردن ما اهمیتی ندارد ولی به امام که می‌خواهیم خطاب کنیم یعنی یک جایگاه و مقام است.
وقتی می‌گوییم «السَّلامُ عَلَیْکَ یَا داعِیَ اللّهِ» مقامی است که مقامات دیگر حضرت را هم در بر می‌گیرد؛ و مقدمه کمالات دیگر حضرت حجت سلام الله علیه است. «داعِیَ اللّهِ» مقام است. مقام بسیار بلندی هم هست. از عهده هر کسی بر نمی‌آید. «داعِیَ اِلَی اللّهِ» باید حتماً معصوم باشد، لغزش و خطا نداشته باشد تا بتواند مردم را به خدا برساند و به خدا دعوت کند. قطعاً چنین کسی باید از علم وافر و علم زیادی و علم لدن برخوردار باشد تا مردم را به انحراف نکشاند.
لذا وقتی ما می‌گوییم «السَّلامُ عَلَیْکَ یَا داعِیَ اللّهِ» داریم سلام میدهیم به حجت مطلق خدا؛ یعنی کسی که هم معصوم است هم عالم است. سلام میدهیم به تو ای کسی که هم معصوم هستی؛ لغزش و خطا نداری؛ هم عالمی و اشراف به همه معارف الهی و تمام دانش‌های عالم داری. چون این‌ها را داری و چون چنین هیمنه‌ای را داری می‌توانی «داعِیَ اِلَی اللّهِ»باشی.
«داعِیَ اِلَی اللّهِ» هادی اِلَی الله است
اینکه امام دعوت می‌کند به خدا یعنی به سوی خدا هدایت می‌کند؛ یعنی «داعِیَ اِلَی اللّهِ» هادی اِلَی الله است؛ یعنی «اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا هادِیَ الاُمَمِ» یعنی در حقیقت داریم به هادی امت سلام میدهیم. او وقتی دارد به خدا دعوت می‌کند یعنی دارد به هدایت دعوت می‌کند. این مطالب مطالبی است که در دعاها و زیارت‌های دیگر هم داریم. بعداً ان‌شاءالله وقتی دعاها و زیارتنامهها را بخوانید این‌ها را به یاد بیاورید.
جلوه‌های هدایت حسین علیه السلام را مطالعه کنید
ببینید ما در زیارت امام حسین علیه السلام این گونه عرض میکنیم که «لَبَّیْکَ داعِیَ اللّهِ، إِنْ کانَ لَمْ یُجِبْکَ بَدَنِی عِنْدَ اسْتِغاثَتِکَ وَ لِسانِی عِنْدَ اسْتِنْصارِکَ، فَقَدْ أَجابَکَ قَلْبِی وَسَمْعِی وَبَصَرِی» لبیک ای خواننده خدا، اگر بدنم هنگام استغاثه‌ات و زبانم وقت یاری خواستنت، پاسخت را نداد هر آینه دل و گوش و چشمم پاسخت را داد. «لَبَّیْکَ داعِیَ اللّهِ» ای حسین، ای عزیز خدا، ای که به کمک خدا دعوت کردی، من دارم دعوت تو را پاسخ می‌دهم.
این زیارتنامه امام حسین علیه السلام است و دارد امام حسین را داعی الله معرفی می‌کند؛ یعنی کسی که تمام تلاش خودش را انجام داده تا مردم را هدایت کند و به سمت خدای تعالی دعوت کند. حضرت در همان روز عاشورا در صحنه‌های مختلف هدایت کرد؛ دعوت به خدا کرد هر لحظه. کتاب کلمات امام حسین از مدینه تا مکه و از مکه تا کربلا چاپ شده است. تمام صحبت‌های این چند ماه را گردآوری کرده که در آن دریایی از معارف است و یکی از چیزهایی که در آن دیده می‌شود بُعد هدایتی حضرت است.
هادیان امت
«داعِیَ اِلَی اللّهِ» یعنی هادی اِلَی الله. این از بهترین حسناتی است که کسی می‌تواند در اختیار داشته باشد. در قرآن کریم هم خطاب به رسولش او را داعی (هادی) الی الله خطاب کرده. در سوره مبارکه رعد آیه هفتم فرمود «إِنَّمَا أَنْتَ مُنْذِرٌ وَلِکُلِّ قَوْمٍ هَادٍ» انذار خودش یک بعد هدایتی دارد؛ دعوت به خداست از بعد سلبی. پیامبر فرمود من منذر امت هستم و تو ای علی هادی امت هستی.
در یک روایت دیگر دارد که وقتی آیه نازل شد خود امیرالمومنین فرمود: پیامبر فرمود که منذر امت است و من را هادی امت نامید. وقتی امیرالمومنین هادی است این ویژگی به بقیه ائمه هم می‌رسد.
اولین دعوت کننده به سمت خدا خود خداست
اینکه عرض کردم داعی الی الله بودن صفت پر اهمیتی است، از همین آیات قرآن و از روایات اهل بیت به دست می‌آید. چه کسانی به سمت خدا دعوت می‌کنند؟ به قرآن مراجعه میکنیم و به روایات مراجعه میکنیم. وقتی سلام به حجت خدا میدهیم که تو داعی الی الله هستی آیا قبل از او هم داعی بوده؟ چون این یک مقام است.
اساسا دعوت می‌کنند تا شخص رنگ خدایی بگیرد، خدا صفت شود، الهی شود. اولین دعوت کننده به سمت خدا خود خداست. خود خدا داعی الا الله است. در آیه ۲۵ سوره مبارکه یونس آنجا همه انسان‌ها را دعوت کرده است «وَاللَّهُ یَدْعُو إِلَى دَارِ السَّلَامِ وَیَهْدِی مَنْ یَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ» خدای تعالی به سمت خانه آباد و سلم و سلام دعوت می‌کند. گفتیم یکی از اسامی خدا سلام است. هم بهشتش دارالسلام است، هم خودش سلام است، هم کلام اهل بهشت سلام است، هم ملائکه وقتی بهشتیان را تحویل می‌گیرند سلام می‌دهند « سَلَامٌ عَلَیْکُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوهَا خَالِدِینَ».
در دعا دارد که «أَنْتَ دَلَلْتَنِى عَلَیْکَ وَ دَعَوْتَنِی إلَیْکَ» خدایا تو هستی که به سمت خودت دعوت می‌کنی. اولین دعوت کننده به سمت خدا که بیا خدایی شو بیا الهی شو بیا ربانی شو خود خداست.
درخواست مهلت برای اجابت دعوت
در روز قیامت کسانی که به خودشان و دیگران ظلم کردند، انسان به خودش ظلم می‌کند، در دعای کمیل می‌گوییم که «ظَلَمْتُ نَفْسِی» انسان وقتی وقتش را هدر میدهد، گناه و معصیت می‌کند عمداً و متعمداً دارد به خودش ظلم می‌کند. ظلم دایره وسیعی دارد؛ ظلم به خود، ظلم به دیگران، ظلم به خدا،
به طبیعت ظلم می‌کند، به هوا ظلم می‌کند، به نعمت‌های خدا ظلم می‌کند. اهل معرفت و دل مواظبند که حتی برگ درخت را نکنند بی جهت؛ چون او حیات دارد؛ حیات نباتی. حیوان موذی را هم می‌گویند بکشید ولی فقط با یک ضربه. زجر ندهید. البته حفظ جان واجب است. حیواناتی که آلودگی ایجاد می‌کنند، حیواناتی که برای جان انسان مضر هستند، این‌ها جای خود محفوظ.
بالاخره ظلم زیاد داریم. کسی که به دیگران و خودش ظلم کرده در روز قیامت می‌فهمد که دعوت‌هایی که شده بود و حرف‌هایی که شنیده بود همه درست بود. آنجا مهلت می‌خواهد. مهلت برای چه می‌خواهد؟ جالب است! می‌گویند خدایا مهلت بده تا دعوت‌های تو را اجابت کنیم.
آیه ۴۴ سوره مبارکه ابراهیم فرمود: «فَیَقُولُ الَّذِینَ ظَلَمُوا رَبَّنَا أَخِّرْنَا إِلَى أَجَلٍ قَرِیبٍ نُجِبْ دَعْوَتَکَ وَنَتَّبِعِ الرُّسُلَ» خب الان که زنده‌ایم اجابت کنیم! این همه ما را دعوت کرده و گفته عمل صالح انجام دهید و به سمت دارالسلام حرکت کنید.
خطابات الهی را همه کس نمی‌شنوند
البته خطابات الهی را همه کس نمی‌شنوند. گوشی که آلوده شد، چشمی که آلوده شد، فکری که آلوده شد، قلبی که آلوده شد، زبانی که آلوده شد، نمی‌شنود. این‌ها باید پاک شود. قلب وقتی پاک شد چشم و زبان وقتی پاک شد می‌شنود. کسی که مواظب گوشش باشد گوشش باز می‌شود. کسی که مواظب چشمش باشد چشمش باز می‌شود. اگر کسی به او دروغ بگوید می‌فهمد. می‌بیند که دارد دروغ می‌گوید ولی چون مظهر ستاریت خدا می‌شوند این افراد، چیزی نمی‌گویند ولی می‌فهمند. آنجا که فرمود: «اِتَّقُوا فِرَاسَهَ اَلْمُؤْمِنِ فَإِنَّهُ یَنْظُرُ بِنُورِ اَللَّهِ» از زیرکی مومن بترسید که او با نور خدا می‌بیند.
انبیا خدا خطابات الهی را می‌فهمند و واسطه می‌شوند و جانشینانشان هم خطابات را می‌فهمند که برسانند. رسول خدا این رسالت را داشت. در آیه ۴۵ تا ۴۷ احزاب فرمود: «یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِنَّا أَرْسَلْنَاکَ شَاهِدًا وَمُبَشِّرًا وَنَذِیرًا وَدَاعِیًا إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَسِرَاجًا مُنِیرًا وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِینَ بِأَنَّ لَهُمْ مِنَ اللَّهِ فَضْلًا کَبِیرًا». «وَدَاعِیًا إِلَى اللَّهِ» و دعوت کننده به سوى خدا.
پس اولین دعوت کننده خدا بود و بعد از خدا پیغمبر که آیات متعددی در این باره هست. آیه ۱۰۸ یوسف هم همین را می‌گوید. «قُلْ هَذِهِ سَبِیلِی أَدْعُو إِلَى اللَّهِ عَلَى بَصِیرَهٍ أَنَا وَمَنِ اتَّبَعَنِی» من هم خودم را با بصیرت کامل و هم همه کسانی که از من تبعیت کنند به سمت خدا دعوت می‌کنم. بیایید تا برویم به مقصد برسیم.
بعد از رسول خدا در زیارت جامعه می‌خوانیم که «السَّلامُ عَلَى الدُّعاهِ إِلَى اللّهِ» تمام اهل بیت بعد از پیغمبر اکرم دعوت کننده به سمت خدا هستند.
دعوت به سمت خدا تکلیفی است که بر عهده همه است
البته دعوت به سمت خدا درست است که مقام است؛ ولی تکلیفی است که به همه آمده. همه ما باید دعوت کننده به سمت خدا باشیم. «کُونُوا دُعَاهً لِلنَّاسِ بِغَیْرِ أَلْسِنَتِکُمْ لِیَرَوْا مِنْکُمُ اَلْوَرَعَ وَ اَلاِجْتِهَادَ وَ اَلصَّلاَهَ وَ اَلْخَیْرَ فَإِنَّ ذَلِکَ دَاعِیَهٌ» امام صادق فرمود: مردم همه شما دعوت کننده به سمت خدا باشید. با زبان نه؛ با عمل و رفتار.
بهترین شغل
بعد از انبیای الهی و ائمه علیهم السلام می‌رسد به روحانیت. بعد می‌رسد به بقیه مردم. می‌گویم روحانیت چون آنها هم دعوت به حق دارند؛ و این را اگر شغل بخواهیم حساب کنیم بهترین شغل عالم روحانیت است؛ چون دعوت به سمت خدا دارد. آیه ۳۳ سوره مبارکه فصلت؛ «وَمَن أَحسَنُ قَولا مِّمَّن دَعَآ إِلَى ٱللَّهِ وَ عَمِلَ صالِحاً وَ قالَ إِنَّنی مِنَ الْمُسْلِمینَ» خیلی آیه قشنگی است. از کلامی که دعوت می‌کند به سمت خدا کلامی بهتر و قشنگ‌تر و زیباتر داریم؟
روحانی‌ای که دیدید دعوت به دنیا می‌کند تکذیبش کنید. تکفیرش کنید. بگویید تو کاسبی دروغگویی؛ ولو با سبک زندگی‌اش مثل اهل دنیا بود. نه اینکه نخورد و نیاشامد. متوسط زندگی را پیغمبر اکرم هم داشت. به اندازه متعارف که در سطح زندگی عموم جامعه است اشکالی ندارد. این دنیا زدگی نیست. اتراف و اسراف نباید داشته باشد. این چنین روحانی‌ای مسیرش مسیر پیغمبر نیست. لباسش را در بیاورد هرجور دلش خواست زندگی کند؛ کسی با او کاری ندارد. نگوید که من در مشی پیغمبر هستم.
از خدا بخواهید که جزو دعوت‌کننده‌ها باشید
به هر تقدیر خدا و پیغمبر و امام و کسانی که دعوت به سمت خدا می‌کنند و همه انسان‌ها که این صفت را دارند، این صفت بسیار صفت بالایی است؛ لذا به ما سفارش کردند که از خدا بخواهید که شما هم در این مسیر قرار بگیرید.
امام سجاد علیه السلام در دعای پنجم از دعاهای صحیفه سجادیه اینگونه به خدای تعالی عرض می‌کند بعد از درود بر پیغمبر و آل پیغمبر: «وَ اجْعَلْنَا مِنْ دُعَاتِک الدَّاعِینَ إِلَیک، وَ هُدَاتِک الدَّالِّینَ عَلَیک، وَ مِنْ خَاصَّتِک الْخَاصِّینَ لَدَیک، یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ» ما را در زمره دعوت‌کنندگان به سویت قرار بده و از جمله راهنمایانی که به تو دلالت و راهنمایی می‌کنند قرار ده و در حلقه خاصان از بندگانت درآر، ای مهربان‌ترین مهربانان.
پس این صفت و این مقام و این جایگاه ،جایگاهی است که ما باید دست به دعا برداریم و از خدا بخواهیم که ما هم مردم را دعوت کنیم به سمت خدا و به سمت خیر. وظیفه اهل ایمان هم همین است در این سلسله.
دعوت را بپذیرید
بحث دعوت بحث مفصلی است. وقتی در قرآن و روایات نگاه میکنیم این بحث هست که دعوت چه باشد، چگونه انجام شود، با چه بیانی باشد، تا می‌رسد به آنجا که می‌فرماید دعوت را باید پذیرفت. پذیرش دعوت خودش یک بحثی است. آیه ۲۴ انفال می‌فرماید «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَجِیبُوا لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاکُمْ لِمَا یُحْیِیکُمْ» وقتی پیغمبر شما را دعوت کرد بپذیرید.
زیارتنامهها پر از معرفت است؛ با توجه بخوانید
زیارت های ماثور که از امام معصوم آمده چون کلام هدایتی اهل بیت در آن قرار گرفته هر بند و هر جزء و هر بخشش درس است. اینطور نیست که بگوییم فقط دو تا سلام داده است. تمام جزئش درس است. شما ببینید الان می‌گویید «السَّلامُ عَلَیْکَ یَا داعِیَ اللّهِ» من خیلی مختصر داعی الله را معنا کردم. این عبارت‌ها پر از معرفت است. لذا باید با توجه باشد.
به زیارت که رفتید کمال حضور را توجه داشته باشید. شما الان پیش یک عالم که می‌روید سختتان می‌شود حتی حرفتان را بزنید و مطالبتان را بگویید. اضطرابی شما را می‌گیرد. آن وقت در محضر امام معصوم، واسطه بین زمین و آسمان که تمام عالم در اختیار اوست باید خیلی مودب بود. در کمال خضوع و کمال خشوع. هم دلتان سرافکنده باشد هم خودتان سرافکنده باشید. ادب حضور را داشته باشید. مگر نمی‌گوییم که ما اعتقاد داریم که شما می‌شنوید، می‌بینید و سلام مرا جواب می‌دهید؛ یعنی هستید. بند بند این زیارت‌ها درس است. باید با دقت و توجه خواند.
