متن کامل خطبه نماز جمعه ۲۹/۴/۹۷
استان البرز، شهرستان کرج
توسط آیت‌الله حسینی همدانی
بسم‌الله الرحمن الرحیم
الحمدالله رب‌العالمین والصلاه والسلام علی سید الانبیاء و المرسلین
العبد الموید والرسول المسدد ابالقاسم المصطفی محمد
و علی آله الطیبین الطاهرین المعصومین سیما بقیه الله الاعظم فی الارضین
واللعنه الدایمه علی اعدایهم اجمعین من الان الی قیام یوم الدین
عبادالرحمان أوصیکم و نفسی بتقوى اللَّه
اهل تقوا از تمام مفاسد و ظلم های اقتصادی دورند.
رسیدیم به بحث ربا که عده‌ای مبتلا هستند و به این وسیله جامعه را دچار خسران و ضرر می‌کنند.
عرض کردیم ربا به هر دو قسم، چه معاملی باشد و چه قرضی، یکی از ظلم های اقتصادی است که اگر رواج پیدا کند منشأ مفاسد فراوان و از بین برنده انسجام و پیوند اجتماعی است.
ربا عملی است حرام که به‌شدت نکوهش شده و جنگ با خدا نامیده شده که قطعاً کسی که علیه خدا و نظامات اجتماعی اقدام کند محکوم به شکست و فنا است.
ربا یک بلای اجتماعی نابودگر است که موجب قساوت قلب و گسترده شدن بغض و کینه و سوءظن در جامعه می‌شود.
ربای قرضی که بیشتر موردبحث است و دایره‌ی گسترده‌تری دارد، یعنی قرض با شرط اضافه؛ این معامله ربوی است و حرام و آن اضافه هم لازم نیست حتماً مال باشد. حتی اگر عمل عبادی هم باشد باطل است.
مثلاً قرض می‌دهم به‌شرط اینکه زیارت عاشورا بخوانی، به من سلام دهی؛ توجه داشته باشید که نزول هم مثل رباست؛ در عرف هم به ربا، نزول می‌گویند، بااینکه ربا یعنی افزوده و نزول یعنی کسر شده و کم کردن
در نزول هم ازیک‌طرف ربا می‌شود، باید در یک ماه مبلغی بدهد، ولی طلبکار برای اینکه زودتر به مال برسد، مقداری را کم می‌کند.
روح نزول و ربا یکی است. شخص رباخوار با گفتن اینکه بیع و خریدوفروش هم مثل رباست، «انما البَیعُ مثلُ الربا»، گذشته از حرام‌خواری مبتلا به‌دروغ و باطل گویی هم می‌شود.
یعنی ممکن است کسی ربا را حرام بداند و ربا هم بخورد، ولی اینکه گاهی شخص می‌گوید ربا حلال است، این خیلی بدتر از اولی است و چنین کسی که وقتی خدا چیزی را حرام می‌داند، او می‌گوید حلال است، قطعاً دیوانه و شیطان زده است؛ و حرکات او در دنیا و در قیامت دیوانه‌وار خواهد بود.
اینجا خوب است این نکته آیه شریفه را تذکر دهم که رباخواران را شیطان زدگان می‌داند، آیه شریفه درصدد بیان این است که رباخوار، فرقی بین ربا و بیع نمی‌بیند و اعمالش را بر اساس این اعتقاد انجام می‌دهد که اعتقادی باطل است.
رباخوار با اراده و اختیار در امور معاش وزندگی‌اش مثل دیوانه‌ای که خوب را از بد تشخیص نمی‌دهد، اعمال غلطی را انجام می‌دهد و فرقی نمی‌کند زشت و منکر باشد یا زیبا و معروف.
رباخوار به خاطر انحرافی که در درون دارد مىگوید: خریدوفروش هم مثل ربا است و مثل جن‌زده‌ها حرف‌های بی‌معنی می‌زند.
به‌هرتقدیر وقتی انسان با وحی الهی در ارتباط نباشد، ربا را زیاده و سود می‌داند، اما آنچه از طرف خداست که ناظر به مصالح و مفاسد است، ربا را برای بشر فتنه می‌داند و گودالی که در آن می‌افتد و نجات از آن به‌سادگی برای او میسر نیست.
به بیان قرآن کریم آنچه رشد اقتصادی را به همراه دارد تجارت است که با رضایت طرفین و. طبق دستور شرع انجام‌گرفته باشد. درحالی‌که در ربا تراضی طرفینی نیست، یک‌طرف ناچار است و گرفتار و طرف دیگر کمال رضایت را دارد؛ و اگر هم تراضی باشد، تجارت نیست و آنچه می‌گیرند مقبوض به عقد فاسد است و بیع نیست. لذا هم حرمت تکلیفی دارد که حرام است و حرمت وضعی دارد که معامله باطل است.
خدای تعالی در آیه ۲۹ سوره مبارکه نساء فرمود: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَأْکُلُوا أَمْوالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْباطِلِ إِلاَّ أَنْ تَکُونَ تِجارَهً عَنْ تَراضٍ مِنْکُمْ وَ لا تَقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ إِنَّ اللَّهَ کانَ بِکُمْ رَحیما»
رباخوار مالک مالی که از راه ربا به دست آورده نیست و باید برگرداند،
بعضی برای فرار از حرمت ربا و توجیه عمل خود می‌گویند: «ربا مثل اجاره است و بین این‌ها فرقی نیست در اجاره مثلاً ملکی را یک‌ساله به مبلغی معین اجاره می‌دهد و در پایان ملک به صاحبش برمی‌گردد. حالا به‌جای ملک پول می‌دهد و یک سال بعد با مقداری افزوده پس می‌دهد.»
در پاسخ باید گفت اولاً پول را نمی‌شود اجاره داد؛ در اجاره، عین، دارای منفعت است، یعنی آن منزل مسکونی دارای منافعی است که مستأجر ملک را برای استفاده از آن منافع می‌گیرد، مثل سکونت و کار و… که گاهی وقتی از منافع استفاده می‌کند، آن عین فرسوده می‌شود و مستهلک می‌شود، ولی در ربا، آن پولی که قرض داده‌شده از بین نمی‌رود.
این پول، دِین است و دین، منفعت بردار نیست و اگر سودی از سرمایه‌ای به دست آید، نتیجه‌ی کاری است که شخص مدیون روی آن سرمایه انجام داده است؛ درنتیجه وقتی به رباخوار پول داده می‌شود، به ربادهنده سودی تعلق نمی‌گیرد.
به‌علاوه اینکه اگر عین مورد اجاره بدون افراط‌وتفریط از بین برود و آسیب ببیند مستأجر ضامن نیست. ولی در قرض اگر پول در دست بدهکار از بین برود، ضامن است.
باید ریشه‌ی ربا در همه‌جا خشک شود تا اقتصاد سالم بماند.
وقتی با مفاسد ربا آشنا می‌شویم، آن‌وقت معلوم می‌شود چرا فرمودند: «شَرُّ اَلْمَکَاسِبِ کَسْبُ اَلرِّبَا» یا «اَخْبَثُ الْمَکاسِبِ کَسْبُ الرِّبا».
امام کاظم (ع) از پدرانش، از قول رسول خدا (ص) فرمودند که حضرت از چند چیز بر امت اسلامی می ترسیدند و یکی از آن‌ها ربا بود.
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
وَالْعَصْرِ ﴿۱﴾ إِنَّ الْإِنْسَانَ لَفِی خُسْرٍ ﴿۲﴾ إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ ﴿۳﴾
بسم‌الله الرحمن الرحیم
الحمدالله رب‌العالمین الصلاه والسلام علی سید الانبیاء و المرسلین ابالقاسم محمد
و صل علی امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب و علی فاطمه الزهرا سیده نساء العالمین
و علی الحسن و الحسین سیدی شباب اهل الجنه و علی علی بن الحسین و محمد بی علی
و جعفر بن محمد و موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمد بن علی و علی بن محمد
والحسن بن علی والخلف القایم الحجه حججک علی عبادک و امنائک فی بلادک
خودم و همه‌ی شما نمازگزاران محترم را به رعایت و تقویت و تسدید تقوای الهی دعوت می‌کنم.
متقین در تعامل با اطرافیان طوری زندگی می‌کنند که باعث رنجش آنان نشوند. امیرالمؤمنین -علیه‌السلام- در حکمت ۳۴ از حکم نهج‌البلاغه فرمود: «مَنْ أَسْرَعَ إِلَى النَّاسِ بِمَا یَکْرَهُونَ قَالُوا فِیهِ مَا لَا یَعْلَمُونَ» یعنی: «هر کس به عملى بشتابد که باعث رنجش مردم گردد، درباره او، چیزهایى بگویند که نمىدانند».
عکس‌العمل طبیعی آزار رساندن به دیگران همین است که کینه شخص را به دل بگیرند و در هر فرصتی که پیدا می‌کنند راجع به او بد بگویند و مسائل مختلفی که در او نیست را به او نسبت بدهند.
در روایات به آزار نرساندن به مؤمن تأکید شده است؛ و همین اذیت نکردن را صدقه حساب کرده است. رسول خدا -صلی‌الله علیه و آله- فرمودند: «به مردم آزار نرسان که بی‌آزاری صدقه‌ای است که برای خودت می‌پردازی».
در روایت است از امام صادق -علیه‌السلام- که فرمودند: «خداوند عزوجل فرموده است هر کس بنده مؤمن مرا بیازارد به من اعلان‌جنگ می‌دهد» و این اعلان‌جنگ همانند حکم ربا است.
ان‌شاءالله خداوند تقوای ما را زیاد بگرداند.
امروز ۶ ذی‌قعده را روز ولادت احمد بن موسی، معروف به شاه‌چراغ، برادر امام رضا-علیه‌السلام- نامیده‌اند، ازنظر تاریخی سن، سال، تاریخ و ولادت این بزرگوار دقیقاً معلوم نیست اما جهت تکریم، روز پنجم دهه کرامت را به نام ایشان در تقویم رسمی ثبت کردند.
۱۱ ذی‌قعده پایان دهه کرامت و ولادت امام رئوف علی بن موسی علیه آلاف التحیه والثناء است که در سال ۱۴۸ قمری در مدینه واقع گردید، در ۳۵ سالگی به امامت رسید و ۲۰ سال امام بودند.
دوران خلافت پر از نیرنگ و تزویر بنی‌عباس و اوضاع سخت و حساسی که به وجود آورده بودند، نابسامانی فراوان وزندگی برای شیعیان بسیار سخت بود. در این دوران، باید امام هم معارف و علوم شیعه را حفظ کرده فرهنگ تشیع را گسترش دهد و هم شیعیان را سرپرستی و هدایت کند؛ و طوری این وظیفه را انجام داد که مشهور به عالم آل محمد شد.
حدیث سلسله الذهب که در نیشابور با سند کامل از رسول خدا به نقل از جبرییل از خدای تعالی برای صدها هزار نفر خواند که ۲۰ هزار نفر نویسنده آن بودند، انقلابی به وجود آورد.
کلام عجیبی رئیس مذهب حنا بله «احمد بن حنبل»، در مسند احمد، دارد که می‌گوید: «اگر این اسناد بر دیوانه‌ای خوانده شود، شفا می‌یابد»! که این مورد را یک عالم سنی می‌گوید.
امام علیه‌السلام در آن مقطع می‌توانستند به مسائل مختلفی از دین، زندگی، دنیا، آخرت و حتی مسائل سیاسی حاد و مهم آن روزها را برای مردم بیان کنند، چون همه آمده بودند تا بشنوند و استفاده کنند، اما امام به ریشه، یعنی توحید اشاره فرمودند که اگر می‌خواهید نجات پیدا کنید باید موحد باشید.
توحید است که به زندگی رنگ می‌دهد و زندگی را دارای فضیلت می‌کند و اجتماع انسانی را از بدبختی و فلاکت نجات می‌دهد. کسی که در زندگی‌اش خدا ندارد، هیچ ندارد ولو ازنظر ظاهر دارا باشد؛ بعد امام-علیه‌السلام- به مطلب اصلی که همه این‌ها را به‌عنوان مقدمه گفته بودند تا در جان‌ها بنشیند بیان فرمودند و آن مسئله بنیادینِ ولایت بود که همیشه در کنار توحید مطرح است.
امور جامعه تحت زعامت انسان الهی عادل به سامان می‌شود، فضیلت‌ها شکوفا می‌شود و در همه زمینه‌ها رشد حاصل می‌شود. قوم موسی که حتی بلد نبودند یک صندوق چوبی ساده بسازند تا در دوران کودکی مادر حضرت، ایشان را درون آن قرار دهند و داخل رود نیل بیندازند؛ بعد از مدتی که تحت تعلیم حضرت موسی (ع) قرار گرفتند چه رشد عظیمی کردند که انسان منحرف در بین آن‌ها مجسمه گوساله‌ای از طلا ساخت که صدا هم درمی‌آورد.
ولایت است که اجازه نمی‌دهد جامعه‌ای استعمارگر باشد و یا زیر بار زور دیگری برود. امام رضا-علیه‌السلام- بابیان اینکه فرمودند شرط دژ بودن و حافظ بودن لااله‌الاالله من هستم؛ رهبری امت را به خداوند تعالی پیوند زدند تا اهمیت آن روشن‌تر شود.
ما در تاریخ ائمه نداریم که درباره امامت تقیه کرده باشند همیشه بالصراحه به مسئله رهبری به‌طور عام و امامت خودشان پرداخته‌اند. لذا مسئله رهبری در شیعه از امور مهم و مورد طمع مخالفین است که می‌بینید تا امروز هم که مسئله امامت و رهبری در عصر غیبت به‌عنوان ولایت مطلقه فقیه مطرح است همان کینه‌ها و دشمنی‌ها به‌صورت مدرن ادامه دارد.
این روزها می‌بینید که چگونه پیکان حملات سنگین دشمن به اشکال مختلف، مستقیم و غیرمستقیم به سمت ولایت، این رکن رکین نظام اسلامی نشانه رفته و خناثان و منافقان داخلی و بیگانگان، در هر فرصتی که پیدا می‌کنند گذشته از زیر سؤال بردن نظام، به رهبری طعنه می‌زنند.
بعد از انقلاب اسلامی که دست آمریکا و اذنابش از ایران و منافع و منابع ایران کوتاه شد؛ هرچه تلاش کردند که برگردند و نفوذ خودشان را دوباره به دست بیاورند، نشد. لذا بعد از فتنه ۸۸ طرح سه مرحله‌ای (که قبلاً اشاره‌کرده بودم برای مهار، تغییر رفتار و تغییر ساختار ایران) ریختند.
در تمام این مراحل آنکه هوشمندانه ایستاده و نقشه‌های دشمن را تبیین کرده و عملکرد آن‌ها را خنثی کرده، ولی‌فقیه بوده، لذا سعی می‌کنند که هم اصل ولایت‌فقیه را و هم مصداق آن را تخریب کنند و از کار بیندازند و گمان می‌کنند که می‌توانند چراغی را که خداوند متعال روشن کرده، با فوت خاموش کنند؛ اما خود آن‌ها هم این را خوب می‌دانند که اینجا ایران است، کوفه نیست که علی تنها بماند.
امروز دستور کار دشمن این است تا می‌تواند اقتصاد ما را تضعیف کند و قدرت ملی را آسیب‌پذیر کند تا نارضایتی را در بین آحاد مردم ایران گسترش بدهد. امید بسته است که تحریم‌ها اثر کند.
آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها شرطی‌سازی افکار عمومی نسبت به تحریم‌ها را در دستور کار قرار داده‌اند که در داخل هم مزدورانشان با دقت و طبق دستور، عمل می‌کنند. حرف‌هایشان را می‌شنوید که دائم می‌گویند: اگر تحریم‌های جدید اعمال شود! چه می‌شود؟ تاریخ را بخوانید مردم را از لشکر شام که می‌آید و کوزه‌هایی دارند که پر است از آتش و عقرب و کذا و کذا ترساندند و رعب ایجاد کردند و از جبهه خودی کم کردند.
امروز هم سعی می‌کنند از روش‌ها و ترفندهای مختلفی استفاده کنند تا از بدنه نظام کم کنند. در همان زمان فتنه یکی از همین تئوریسین‌های خارجی فتنه گفته بود برای زمین زدن نظام لازم است کاری کنیم که بدنه مردم متدین خانواده‌های شهدا درحالی‌که عکس شهیدش به دستش است و ویلچری‌ها و عصابه‌دستان (جانبازان و ایثارگران) که برای استقرار و اقتدار انقلاب تلاش کردند و صدمه دیدند را بکشیم به خیابان و در مقابل نظام قرار دهیم و بعد تبلیغات کند و بهره‌های سیاسی خودش را ببرد.
ببینید چگونه طرح می‌ریزند؛ بعد یک‌دفعه می‌بینید، افرادی که انتظار ندارید؛ حرف‌هایی می‌زنند و گفتمان انقلاب اسلامی و دستاوردهای مقاومت را زیر سؤال می‌برند. مواظب باشید در مسیری که دشمن طراحی کرده حرکت نکنید. بحث در اینجا زیاد است فقط خواستم اشاره‌کنم.
در سوم مرداد ۱۳۴۳ مگر قانون ننگین کاپیتولاسیون تصویب نشد؟ مبارزه با همین قانون منجر به پیروزی انقلاب شد! از همان اول قصدشان استثمار و به سلطه کشیدن مردم بوده و تا حالا هم هست، رسماً هم می‌گویند که از ناآرامی‌ها در ایران حمایت می‌کنیم. تا ساقط کنیم. تا حالا این کار را کردید و نتیجه را دیده‌اید. آمریکا این را بدان که ایران هرگز تسلیم نیرنگ‌های تو نخواهد شد.
پس معلوم شد که دشمن چه قصدی دارد و نقشه‌ی او هم چیست؛ که از طریق اقتصاد ما را زمین‌گیر و وادار به تسلیم کند بنابراین وظیفه ما هم معلوم است که اولاً باید صرفه‌جویی، حفظ منابع و پرهیز از اسراف را به هر شکل آن، چه در دولت و چه در بین مردم شعار خودمان قرار دهیم. امروز حرمت اسراف و از بین بردن داشته‌ها مضاعف است.
ثانیاً همه به هراندازه که می‌توانند به تولید کمک کنند ولو چند نفر باهم سرمایه‌ای را مجتمع کنید و یک واحد تولیدی را راه بی اندازید و مردم هم مقید به تهیه از آنان باشند. دولت و دستگاه‌ها و بانک‌ها و خیرین هم مقدمات لازم را فراهم کنند. طبق آماری که داده می‌شود نقدینگی در دست مردم فراوان است. تجمیع شود و به نفع اقتصاد کشور، اشتغال و تولید بکار گرفته شود.
بخش‌هایی از بیانات رهبری در جمع هیئت دولت را ملاحظه کردید. تذکرات و توصیه‌هایی برای بهبود وضعیت اقتصاد کشور دادند و اینکه گروه اقتصادی دولت باید سیاست‌های اقتصاد مقاومتی را جدی بگیرد، نقشه راه برای اقتصاد کشور داشته باشند. بخش خصوصی را تقویت کنند و با متخلفان قاطعانه برخورد کنند و خلاصه اینکه تصویر دولت در دید مردم، دولت توانا و پرکار و کارآمد باشد تا اعتماد عمومی را به همراه داشته باشد.
تذکر مهم رسانه‌ای ایشان این بود که در تبلیغات به اختلاف‌سلیقه‌ها نپردازید آنچه سازنده و اساسی است مطرح شود. ضمن انتقاد منطقی و کارساز، انتقال تصویر درست از اقدامات دولت را به صداوسیما تأکید کردند.
تذکراتی هم به مسئولان دولتی دادند که باید در بین مردم، کارگران و صنعت گران باشند؛ و از نزدیک ارتباط داشته باشند. گاهی از بعضی دستگاه‌ها و مدیران ادارات شکایت می‌کنند که هرچه می‌خواهیم مسئول را ببینیم نمی‌شود و بعضی‌ها رسماً می‌گویند وقت نمی‌دهیم. بعضی مدیران با ارباب‌رجوع و حتی کارمندان خودشان هم بدرفتاری دارند.
این تذکر چندم است که داده می‌شود بعد اگر به خاطر حفظ حقوق مردم نام بردیم ناراحت نشوند. امیرالمؤمنین نام متخلفین را در نماز جمعه برای مردم می‌بردند و شخص را مفتضح می‌کردند تا دیگرکسی جرئت تعدی به اموال عمومی را نداشته باشد. بعد عده‌ای از اینکه ما بدون نام و نشان فقط تذکر می‌دهیم هم ناراحت می‌شوند می‌گویند چرا فلانی تذکر می‌دهد؟
من خبردارم که آقای استاندار دستور داده‌اند که همه مسئولین استانی ملاقات مردمی داشته باشند و ارتباط مستقیم با مردم و کارمندانشان داشته باشند. لذا مدیران اگر کوتاهی می‌کنند این قابل‌پیگیری است. تذکر دیگر اینکه مسئولان به مردم دروغ نگویند و در بیان مطالب و دادن آمار و ارقام صداقت در گفتار و نوشتار را رعایت کنند.
در نظام اسلامی مسئولی که دروغ می‌گوید نباید سرکار باشد. دروغ کلید همه بدی‌هاست. مردم از درک بالایی برخوردار هستند و مشکلات را تحمل می‌کنند اما فساد را، تبعیض را، ویژه خواری را، اشرافی گری مسئولین را تحمل نمی‌کنند و از دستگاه‌های ذی‌ربط می‌خواهند مسئولینی که این ضعف‌ها رادارند دنبال کنند از کار برکنار کنند توبیخ تا وضعیت کشور به سامان شود.
راجع به فساد گفتم این را هم‌عرض کنم به شورای شهر که شما عزیزان نماینده مردم هستید. در دوران انتخاب شعارهایی دادید و اعلام نگرش و مواضعی کردید که بر اساس همان رأی آوردید؛ مواظب باشید با پیشنهاد و انتخاب افراد برای مسئولیت‌ها، به آینده سیاسی خودتان برای همیشه ضربه نزنید. چون در این چند ماه که کار اساسی صورت نگرفته. فرصت را از دست ندهید.
این را بدانید که مردم با هر گرایش سیاسی که باشند با فساد و به‌کارگیری مفسد بخصوص فساد اقتصادی موافق نیستند. همه باید با فساد مبارزه کنند و این وظیفه اول متوجه مسئولان است و اگر عمل نکردند مردم باید مبارزه کنند و مطالبه کنند و کسی که رعایت عدالت را و اموال عمومی را ندارد آبرو ندارد.
برای طرح‌هایی که در سطح شهر انجام می‌شود حتماً مطالعات دقیق صورت گیرد و الا هزینه گزاف از جیب بیت‌المال می‌شود که متأسفانه کسی هم پاسخگو نیست. یک‌دفعه کل خیابانی را میخ می‌کوبند و بعد از چند هفته با مشقت همه را می‌کنند. این را عرض کردم که مسئولان بدانند مردم می‌دانند و می‌فهمند حالا نجابت می‌کنند و چیزی نمی‌گویند شما دقتتان را بیشتر کنید.
کارگروهی داشته باشید تا مشکلات اصلی شهر رصد و اولویت‌بندی شود و با توجه به دارایی محدودی که داریم کارهای اصلی و مانا که نفع عمومی بیشتری دارد زودتر انجام شود. مثلاً عبور و مرور معلولان (جنگ و غیر جنگ) در معابر خوب و بهینه نیست، در ادارات برای انجام کارهای آنان بخشی آماده نشده و مشکلات رفت‌وآمد و طبقات و … دارند و امثال ذالک.
شنیدیم در منطقه رجایی شهر آقایان قصد پیاده‌رو کردن خیابان رادارند که این امور چون مسائل مختلفی را در بردارد باید همه جوانب آن دیده شود. بخصوص معضلات فرهنگی که به وجود می‌آورد و بنده به‌عنوان مسئول فرهنگ عمومی استان به دوستان توصیه می‌کنم روی این مسئله مطالعه جدی‌تری داشته باشید.
راجع به سفر دکتر ولایتی به روسیه و دستاوردهایشان که حامل پیام رهبری و رئیس‌جمهور بودند، نکاتی را قصد داشتم عرض کنم که فرصت نیست، فقط دو ماه در رابطه مذاکرات با اروپا وقت تلف شد و کاری صورت نگرفت لذا با این حرکتی که انجام گرفت نشان داد ایران بن‌بستی برای ادامه حیات اقتصادی خودش و مسائل دیگر ندارد و لذا می‌تواند راه‌هایی را باز کند و نسبت به گزینه قوی‌تر از اروپا راه دارد، هم مسائل پولی و هم مسائل انرژی و امثال ذالک را در نظر گرفته که در جای آن باید بحث شود.
