رسیدگی به والدین سپر در برابر آتش جهنم

بسم الله الرحمن الرحیم

• حدیث بندگی
• موضوع: پدر و مادر
• فرازی از دعای بیست و چهارم صحیفه سجادیه
• ۱۳۹۶/۹/۱۵

فَهُمَا أَوْجَبُ حَقّا عَلَیَّ، وَ أَقْدَمُ إِحْسَانا إِلَیَّ، وَ أَعْظَمُ مِنَّهً لَدَیَّ مِنْ أَنْ أُقَاصَّهُمَا بِعَدْلٍ، أَوْ أُجَازِیَهُمَا عَلَى مِثْلٍ، أَیْنَ إِذا – یَا إِلَهِى – طُولُ شُغْلِهِمَا بِتَرْبِیَتِى؟ وَ أَیْنَ شِدَّهُ تَعَبِهِمَا فِى حِرَاسَتِى؟ وَ أَیْنَ إِقْتَارُهُمَا عَلَى أَنْفُسِهِمَا لِلتَّوْسِعَهِ عَلَیَّ

حق آنها بر من واجب تر است، و احسان آنها بیشتر، و نعمت آنها بزرگتر از آن که دادخواهى کنم و به مانند عمل آنان، آنها را مکافات دهم، اى خداى من! چه روزگار درازى که در پرورش من گذرانیدند، و چه رنج هاى سخت که در نگاهدارى من کشیدند، و چه اندازه بر خود تنگ گرفتند تا زندگى بر من فراخ باشد.

عاقّ دو طرفه !!!

جلسه گذشته توضیح دادم که دعا در حق پدر و مادر موثر است؛ همانطور که دعای آنها در حق ما موثر است و برای ما و آنها هر دو آثار فراوانی دارد. بعد رسید به اینجا که فرمود اللَّهُمَّ وَ مَا تَعَدَّیَا عَلَیَّ فِیهِ مِنْ قَوْلٍ، أَوْ أَسْرَفَا عَلَیَّ فِیهِ مِنْ فِعْلٍ، یعنی پدر و مادر درباره من، در گفتار و رفتار زیاده روی داشتند؛ نسبت به من رعایت حال من را نکردند، زیاده روی کردند؛ در گفتار به من حرف هایی زدند؛ در رفتارشان نسبت به من اعمالی داشتند یا حقوقی از من عهده داشتند که آن را تباه کردند؛ گاهی والدین حق فرزندشان را ضایع می کنند دو طرفه است اگر این حقها ضایع شود فرقی نمی کند و آثار خودش را دارد. رسول خدا ^{(صلی الله علیه و آله)} فرمود آنچه بر عاق شدن فرزند مترتب است عیناً متوجه پدر و مادری خواهد شد که به وظایف خود در مورد اولاد کوتاهی می کنند. اگر ما در رابطه با حقوق فرزندانمان کوتاهی بکنیم این قصه شبیه همان است و بر می گردد.

گذشت از کم کاری های پدر و مادر

اینجا امام سجاد ^{(علیه السلام)} در مقام دعا دارد همین مطلب را بیان می کند یعنی به ما می آموزد که اگر هم اینطور شد شما بلافاصله شمشیر عدالت را نکش و نگو آنها در حق من کوتاهی کردند و شروع نکن به نفرین کردن؛ به ما یاد می دهد که اگر آن دو، درباره من در گفتار و کردار زیاده روی داشتند أَوْ أَسْرَفَا عَلَیَّ فِیهِ مِنْ فِعْلٍ أَوْ ضَیَّعَاهُ لِی مِنْ حَقٍّ حقی از من را ضایع کردند أَوْ قَصَّرَا بِی عَنْهُ مِنْ وَاجِبٍ در انجام واجبی  و وظیفه ای که در حق من داشتند کوتاهی کردند فَقَدْ وَهَبْتُهُ لَهُمَا من هردوتایشان را بخشیدم و از تو می خواهم سنگینی  بار تبعات آن کم کاری را از آنها بگیری؛ چرا که من آنها را به مسامحه و سهل انگاری در نیکی نسبت به خودم متهم نمی کنم. من نمی گویم اینها سهل انگاری و کوتاهی کردند نمی گویم آنها در حق من در مهربانی کردن به من سهل انگاری کرده اند این را سهل انگاری نمی دانم و آن چیزی که آن دو در سرپرستی من رعایت کردند و روا داشتند من ناپسند نمی شمارم لَا أَکْرَهُ مَا تَوَلَّیَاهُ مِنْ أَمْرِی یَا رَبِّ من این را ناپسند نمی شمارم. این مربوط به جلسه قبل بود.

حق واجب تر !!!

در ادامه بحث در حقوق جبران ناپذیر والدین است؛ این بخش حقوقی که اگر انسان رعایت نکند، گرفتاری اش سنگین است. آنها هم همینطور اینجا می گوید فَهُمَا أَوْجَبُ حَقّاً عَلَیَّ، وَ أَقْدَمُ إِحْسَاناً إِلَیَّ، وَ أَعْظَمُ مِنَّهً لَدَیَّ مِنْ أَنْ أُقَاصَّهُمَا خدایا آن دو حق واجب تری و احسان قدیم تری و منّت بزرگتری بر من دارند. آنجا فرمود اگر آنها یک کوتاهی داشتند کم کاری داشتند واجبی را از من حیف کردند من نمی گویم اینکار را کردند اگر هم داشتند خدایا ببخش بعد در بخش دهم دعا می فرماید خدایا آن دو یک حق واجب تری و احسان قدیم تری و منّت بزرگتری بر من دارند.

عدم برابری حقوق فرزند و والدین

حالا مثلاً یک حقی از من ضایع شد نسبت به آن کم کاری که آنها نسبت به من کردند؛ اینها هم وزن نیست و باهم برابری ندارد و نمی توانم و نشاید که بتوانم به عدل و مقابله به مثل، پاداش زحمات آنان را جبران کنم مِنْ أَنْ أُقَاصَّهُمَا بِعَدْلٍ، أَوْ أُجَازِیَهُمَا عَلَى مِثْلٍ بخواهم عادلانه همانطور که آنها با من رفتار کردند من هم رفتار کنم یا بیشتر یا مثل آن را نمی توانم؛ که در این صورت خدایا سالهای درازی که به تربیت من پرداختند و سختی و مشقتی که در نگهداری من کشیدند اینها کجا می رود؟

زحمات والدین

أَیْنَ یعنی اینها کجاست أَیْنَ إِذاً یَا إِلَهِی طُولُ شُغْلِهِمَا بِتَرْبِیَتِی اگر بخواهم محاسبه کنم چطور می توانم محاسبه کنم؟ سالیان سال اینها مشغول من بودن أَیْنَ شِدَّهُ تَعَبِهِمَا فِی حِرَاسَتِی کجاست آن مشکلاتی که کشیدند در اینکه بخواهند حراست و نگهداری از من بکنند وَ أَیْنَ إِقْتَارُهُمَا عَلَى أَنْفُسِهِمَا لِلتَّوْسِعَهِ عَلَیَّ کجاست آن همه تنگ گرفتن برای خودشان؟ زندگی را سخت کردند تا من در آسایش باشم و راضی باشم. من اینها را چگونه جبران کنم حال اگر یک کوتاهی در عملشان داشتند من شکایت کنم؟ شکایت آنها را ببرم پیش خدا؟ خدایا اینها حق مرا ضایع کردند، واجبی را در حق من ضایع کردند و کوتاهی کردند حالا اگر اینطور باشد من در مقابل این کارهایی که آنها برایم کرده اند، چگونه می توانم جبران کنم؟ باید هر دو طرف را بگویی حالا اگر اینطور باشد من در مقابل این کارهایی که آنها برایم کرده اند نمی توانم جبران کنم.

جبران کوتاهی در حقّ والدین

این عبارت امام ^{(علیه السلام)} در این بخش می خواهد بگوید یک حقوقی والدین به گردن ما دارند که قابل جبران نیست؛ به همین سادگی نمی توانیم از خدا بخواهیم آنها را درست و جبران کن؛ یعنی می گویی خدایا اگر بخواهم کوتاهی والدین خودم را به حساب رسی و محاکمه عدل تو و به قیامت بخواهم بکشم آنوقت باید آنهمه شدائد و سختی ها و مشکلاتی که در طول ایام کودکی و نوجوانی و بزرگی و حتی وقتی انسان بزرگتر و پیر هم که می شود باز پدر و مادرش مواظب او هستند، تحمل کردند را نادیده بگیرم. همه آن خسارتهایی که بخاطر من تحمل کردند و این را هم با رضایت پذیرفتند، خوشحال هم بودند از اینکه این چنین خدماتی را دارند به من می رسانند باز از همه اینها چشم پوشی کنم. اگر بخواهم کوچکترین کاری که آنها کرده اند بخاطر آن آنها را به محکمه عدل تو بکشانم و من توانایی نا سپاسی تو را ندارم. اگر بخواهم یک چنین کاری را بکنم در حقیقت نا سپاسی خدا را کرده ام پس بر من واجب است بخاطر بعضی از کوتاهی هایی که آنها داشتند از آنها در گذرم که اگر نتوانسته باشم حقوق آنها را تدارک کنم و به آن رسیدگی کنم از تقصیرهای احتمالی که در حق من داشتند از آنها در می گذرم که جبران آن بشود.

سنجش کوتاهی ها و خدمات والدین و فرزند

ببینید چقدر قشنگ امام سجاد ^{(علیه السلام)} به ما یاد می دهد؛ از خدای تعالی برای آنها طلب عفو می کند. حجم خدمات و کوتاهی ها با همدیگر سنجیده می شود؛ وظایفی که شرع بر عهده آنها گذاشته و کارهایی که من باید انجام دهم اینها را باید با هم دید. جوانی مادر و پدر که دوران زندگی آنهاست، دوره خوشی و لذت آنهاست همه اش صرف نگهداری فرزندان شده است؛ آنهم از روی عشق و علاقه مشغول این کار بودند؛ اینجور نبود که به آنها تحمیل شود. دیده اید بعضی ها که صاحب فرزند نمی شوند خود را به چه سختی هایی می اندازند تا اولاد دار بشوند بعد هم چه زحماتی برای نگهداری می کشند گاهی یک لبخند بچه، یک حرکت این بچه برای آنها چنان شادی بخش است که تمام سختی هایی که کشیده اند را فراموش می کنند. بچه تب می کند، مریض می شود خودتان درگیر این مسائل بودید آیا جوانی و طراوت پدر و مادر بر می گردد؟ بر نمی گردد. حالا یک کوتاهی کرده، یک تشری زده و یک دعوایی هم کرده نا حق، امکان دارد خیلی بیشتر هم باشد ما روایاتش را گفتیم بعضی وقتها پدر و مادر فرزند را می زنند روایتش را خواندیم که بچه باید دستش را ببوسد و برایش دعا کند در روایت خواندیم وقتی که کتک خورد بنشیند و برایشان دعا کند. به هر جهت طراوت و شادابی والدین بر نمی گردد هر دوی آنها را خرج ما کرده اند.

رسیدگی به والدین سپر در برابر آتش جهنم

شخصی به امام صادق ^{(علیه السلام)} عرض کرد پدرم کهنسال شده ناتوان شده و من برای اینکه حوائج او را برطرف کنم او را بر دوشم می گیرم و کارهایش را انجام می دهم؛ یعنی برایم سخت است این کار ولی انجام می دهم. فرمود اگر توانستی چنین کن و لقمه غذا را با دست خود در دهان او بگذار که فردای قیامت همین کار تو سپر از آتش خواهد بود. حالا بعضی ها به جای اینکه لقمه در دهان پدر و بگذارند لقمه را از دهان آنها می گیرند.

ترس از عاق والدین

امام سجاد ^{(علیه السلام)} وقتی بدنیا آمدند والده مکرمه شان از دنیا رفت؛ حالا منظور دایه اش یا خانواده یا بستگان بوده و می فرمود به اینکه می ترسم اگر با مادر خود در یک جا غذا بخورم مثلاً در یک ظرف، می ترسم چشم مادرم به آن قسمتی از غذا بخورد که من دست دراز کردم تا از آن قسمت بخورم؛ پس می ترسم که از اهل عقوق والدین باشم. یعنی از مصادیق عاق این است؛ یعنی والدین چیزی را میل داشته باشند و تو همان را برداری؛ جلسات اول گفتم عاق والدین این نیست که او را کتک بزنی؛ عاق، رعایت نکردن همین جزئیات است. عمل تو و بی توجهی تو باعث شود برای او یک ناراحتی بوجود آید حتی در دلش باید خیلی رعایت کرد.

رساله حقوق امام سجاد ^{(علیه السلام)}

رساله حقوق امام سجاد ^{(علیه السلام)} را مطالعه کنید؛ یکی از آن رساله های خیلی عالی است؛ امامِ ما هزار و چند صد سال قبل، آن زمان که هنوز اسمی از حقوق بشر نبود، برای دست، چشم، پا، گوش، امام جماعت، معلم، خدا، امام، حاکم، پدر، مادر، برادر و…… ۵۱ حق را در آنجا مطرح می کند؛ که اگر جامعه ما این حقوق را رعایت بکنند، ببینید چقدر آثار فراوان خواهد داشت.

حقّ مادر …

و حقّ اُمِّک؛ حقّ مادرت چیست؟ حق مادرت این است که بدانی که او تو را در شکمش نگه داشت؛ فکر نکنید بارداری کار ساده ای است در روایت دارد خانمی که باردار است صائم النهار و قائم الیل است؛ در طول مدت بارداری در حکم کسی است که شبها به قیام ایستاده و روزها به روزه؛ ۹ ماه این شخص، عابد و زاهد است. حالا بگذریم که این چیزها متاسفانه در جامعه کمتر مطرح می شود و متاسفانه آن اموری که در دوران بارداری و قبل از بارداری باید رعایت بشود، نمی شود؛ که اگر اینها رعایت شود برای افراد و جامعه نورانیت می آورد.

تاثیر اعمال مادر بر فرزند

صدیقه طاهره ^{(سلام الله علیها)} به امام حسن یا امام حسین باردار بودند؛ به امیرالمومنین علی ^{(علیه السلام)} عرض می کردند شما تمرینات شمشیر بازی را جلوی من انجام بده که این بچه ها فارِس و جنگجو شوند یعنی حتی دیدن هم تأثیر می گذارد.

من مادری را سراغ دارم که ۹ ماه -زمانیکه باردار بود- هر روز زیارت عاشورا را با صد لعن و سلام می خواند؛ این بچه وقتی بدنیا آمد وقتی زیارت عاشورا می شنید یا مجلس روضه می رفت انگار همه آنها را بلد بود و می دانست و نورانیت عجیبی داشت. آقا مصطفی پدر امام خمینی (ره) را ببینید؛ وقتی که قرار شد دایه به فرزندش شیر بدهد به آن دایه گفت در طول مدتی که می خواهی بچه را شیر بدهی باید تحت اختیار من باشی. خانه کسی نمی روی، از غذای کسی نمی خوری، در جلسات زنانه شرکت نمی کنی، چرا؟ چون ممکن است آنها غیبت کنند این غیبت را با شیر مستقیم بچه می خورد و اثر منفی می گیرد.

تأثیر اعمال در جامعه

همه چیز در اثر عالم اثر دارد قرآنی که در اینجا با صدای خوش خوانده می شود، این قرآن در کل شهر پخش می شود و نوریست که در تاریکی حرکت می کند و اثر خودش را می گذارد؛ ولی چون کم است مثل یک رعد می گذرد. در مقابل اگر مستمر باشد جامعه هم نورانی می شود. شما اگر تاریکی تزریق کنید جامعه تاریک می شود؛ اگر نور تزریق کنید نورانی می شود؛ وقتی در جامعه مرتب دروغ گفته می شود، خُب جامعه تاریک می شود. غیبت در جامعه زیاد شود جامعه تاریک می شود. فُحش و حرف زشت و رذائل اخلاقی باشد جامعه تاریک می شود. یک قسمتش مربوط به آباء و امهات است؛ مخصوص پدر و مادرهاست. اثر وضعی دارد. این دوران حمل دوران بسیار حساسی است.

اثرات جامعه

گاهی خانواده ها و پدر و مادر ها مواظبت دارند ولی بچه ها جور دیگر می شوند؛ بعضی وقتها ممکن است بیاید در جامعه خراب بشود؛ ما امام زاده هایی داریم که منحرف شدند. پیامبرزاده منحرف هم داریم؛ یعنی پدر و مادر خوب هستند ولی بچه خراب شده است؛ این اثر جامعه است اما ما آن قاعده را می گوییم؛ حالا آنها خلاف قاعده است.

زحمات و سختی های مادر

امام سجاد ^{(علیه السلام)} فرمود به اینکه بدانی که او تو را ۹ ماه در شکم نگه داشت؛ کسی که غیر تو را در آنجا نگه نمی دارد و از میوه دلش به تو داده و او با گوش و چشم و دست و پا و پوست و تمام وجودش نگهبان تو بود؛ تا بچه یک تکان می خورَد مادر بیدار می شوَد؛ یا وقتی چیزی در گلوی بچه بمانَد مادر قبل از آن بچه سیاه می شود؛ یعنی حالش بد می شود و از نگهداری خوشحال و شادمان است. ناگواری ها و غم و اندوه ها را تحمل می کند تا دست طبیب را از تو دور ساخته و تو را به دنیا می آورد. تمام سختی ها را تحمل می کند آنگاه شادان و خرّم است که تو را سیر نماید. دیدید چقدر مادرها از این پزشک به آن پزشک می روند و می گویند شیر ندارم و فرزندم گرسنه می مانَد؟ تو را سیر نماید و خود گرسنه بمانَد. تو را بپوشانَد و خود برهنه باشَد. تو را سیراب کند و خود تشنه باشد و خود در آفتاب باشد و تو را در سایه نگه دارد با تحمل سختی، آرامش تو را فراهم آورد و رنج بی خوابی را بر خویش بپذیرد تا تو از لذت خواب بهره مند شوی.

شکرگزاری به پاس نعمت مادر

شکمش ظرف وجود تو و دامنش جایگاه امن تو و سینه اش چشمه نوشین تو و جانش حافظ و مراقب تو سردی و گرمی دنیا را بخاطر تو پذیرفته است پس به خاطر این همه جانفشانی از محبت و زحمتهای او شکرگذاری کن و خدا را به پاس این نعمت شکر گزار باش شکرگزاری اش چیست؟

لزوم رسیدگی به والدین

گاهی فرزند، والدین را می برد یک پانسیون خوب می گذارد؛ حضرت فرمودند نه، تو لقمه لقمه غذا در دهان آنها بگذار. فردی سالیان سال این کار را می کرد؛ داشت خانه خدا را طواف می کرد، مادرش روی دوشش بود؛ پیامبر اکرم ^{(صلی الله علیه و آله)} او را دید؛ همانطور که مشغول طواف بود خود را به پیامبر ^{(صلی الله علیه و آله)} رساند و گفت آیا من کارم را درست انجام دادم؟ نقل به معنا می کنم فرمود این و کارهای خیلی بالاتر از این، جبران یکی از ناله های زمان حمل مادر را نمی کند. ما نسبت به والدین مان یک مقداری بلکه بیشتر از یک مقداری کوتاهی می کنیم. متاسفانه جامعه هم به این کوتاهی کمک می کند؛ صدا و سیما و این فضای مجازی حالا شاید فضای مجازی کمتر ولی صدا و سیما بیشتر به این عدم تواضع کمک می کند.

حقّ پدر …

و اما حقّ پدر این است که بدانی او اصل توست و تو فرع و شاخه او هستی و او اگر نبود تو هم نبودی؛ پس هر گاه در خویش چیزی دیدی که تو را شادمان ساخت بدان که ریشه آن نعمت از پدرت به تو رسیده است و خدا را بر این نعمت شکرگزار باش.

حقّ فرزند …

و اما حقّ فرزند این است که بدانی او از توست و در خیر و شرّش، در دنیای زودگذر، دنباله روی توست و به درستی تو در تربیت نیکو و راهنمایی به سوی پروردگار و یاری رساندن در فرمانبرداری از خدا در مورد او سوال خواهی شد. در صورت راهنمایی نیک ثواب، چنانچه کوتاهی کرده باشد کیفر می شوی؛ پس کار فرزندت را به گونه ای نیک انجام بده که ثمر خوبی عمل او در دنیا دیده شود و در پیشگاه خدا به سبب نگهداری تو عذری میان تو و فرزندت نباشد.

رشد و کمال در خدمت به والدین

امام سجاد ^{(علیه السلام)} در اینجا در قالب دعا با بیانی شیوا، از خدا بعضی از این حقوق را از خدا می خواهد و می گوید که خدایا من در حقّ آنها کوتاهی کردم و نمی توانم نصف آن را انجام بدهم؛ بنابراین اگر آنها در حقّ من کوتاهی دارند بخاطر اینکه من توان جبران ندارم، تو جبران کن؛ من بخشیدم تو هم ببخش؛ آنگاه چنین می فرماید هَیْهَاتَ حالا جالب است این خدمتی که ما به پدر و مادر می کنیم باز به نفع ماست؛ یعنی سود آخرتی برای ما دارد؛ رشد و کمال برای ما می آورد، درجاتمان را بالا می برد، نورانیت ما را زیاد می کند، کارهایمان را درست می کند، گِره از کارمان باز می کند.

درخواست خدمت به والدین از خدا

حضرت شروع می کند از خدا خواستن که خدایا کمکم کن که بتوانم خدمت بکنم هَیْهَاتَ مَا یَسْتَوْفِیَانِ مِنِّی حَقَّهُمَا، وَ لَا أُدْرِکُ مَا یَجِبُ عَلَیَّ لَهُمَا، وَ لَا أَنَا بِقَاضٍ وَظِیفَهَ خِدْمَتِهِمَا فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ هَیْهَاتَ یعنی دور باد که بتوانند حقّ خود را بطور کامل از من بگیرند؛ پدر و مادر نمی توانند حقّشان را از من بگیرند و من بتوانم حقوقی را که از آنها بر عهده دارم بپردازم و وظیفه خود نسبت به آنها را انجام بدهم؛ پس بر پیغمبر و آل پیغمبر درود بفرست  وَ أَعِنِّی یَا خَیْرَ مَنِ اسْتُعِینَ بِهِ من را یاری بده ای بهترین کسی که از تو یاری جویند و توفیقم ده ای راهنمای کسی که به او اشتیاق ورزند و مرا در صف آنانکه عاقّ پدران و مادران هستند قرار نده وَ وَفِّقْنِی یَا أَهْدَى مَنْ رُغِبَ إِلَیْهِ، وَ لَا تَجْعَلْنِی فِی أَهْلِ الْعُقُوقِ لِلْآبَاءِ وَ الْأُمَّهَاتِ یَوْمَ تُجْزَى کُلُّ نَفْسٍ بِمَا کَسَبَتْ وَ هُمْ لَا یُظْلَمُونَ، در روزیکه همه به آنچه که کرده اند جزا می بینند و هرگز هم مورد ستم قرار نمی گیرند وقتی وظیفه ما نسبت به پدر و مادر سنگین شد، اینجا دیگر باید با از خدا کمک بخواهیم.

اجر و پاداش بیشتر برای تکلیف سخت تر

در این چند جلسه از سنگین بودن وظیفه مان نسبت به پدر و مادر صحبت شد، حالا باید کمک بخواهیم که درست عمل بکنیم. خدا باید یاری کند تا بتوانیم درست انجام دهیم. هرچه تکلیف مهم تر و سخت تر باشد، البته اجر و پاداش او بزرگتر و سنگین تر است و مقام بیشتری هم دارد. خداوند آسان کننده سختی هاست باید از او خواست که سختی ها را به آسانی تبدیل کند. برای خدا آسان کردن سختی ها آسان است و باید از خدای تعالی درخواست کرد که به ما برای انجام وظایف سخت توان مضاعف بدهد که بتوانیم این کار را انجام دهیم. تنها راه پیمودن این سختی ها کمک خواستن از خداست که دائم در نماز هم می گوییم ایاک نعبد و ایاک نستعین یعنی خدایا کمکمان کن. کمک در چه کاری؟ کمک برای همین کارهای سخت است. همه کارها چه سخت چه آسان؛ البته کارهای سخت بیشتر مورد توجه است. اینها را باید همه را از خدا بخواهیم.

نیکی به والدین عبادت است

دائماً در نماز از خدا نیکی به پدر و مادر بخواهیم؛ از حُسن معرفت بنده به خداست؛ این را بدانید هر کسی به پدر و مادرش نیکی می کند به خدا معرفتش بیشتر است؛ چون هیچ عبادتی سریعتر از نیکی به پدر و مادر به رضایت خدا نمی رسد. کمک کردن به پدر و مادرتان برای شما عبادت است و حقّ پدر و مادر از حقّ خدا ریشه گرفته است.